Diễn từ của Aristophanes (192b) và Phaedrus 256a-e. cũng thể hiện ý
tương tự. Phải chăng đây là lối sống lý tưởng được xã hội bấy giờ chấp
nhận?
Cần có những nomos
ngăn cấm chuyện yêu những thiếu niên trẻ
người non dạ để tránh những hậu quả bất trắc, bất công, bởi chẳng thể nói
chắc được gì về tương lai của họ. Thử hỏi còn gì bất trắc, bất công cho
bằng cuối cùng cậu thiếu niên sẽ thành người tử tế hay hư hỏng, về mặt thể
xác cũng như tâm hồn? Người yêu đàng hoàng dĩ nhiên sẵn sàng tự đặt ra
quy tắc và tuân theo, còn người yêu tầm thường thì bị ép tuân theo quy tắc
tương tự. Vì thế chúng ta đặt đủ chướng ngại pháp lý, kiềm chế hoặc nỗ lực
kiềm chế họ phát triển tình cảm với phụ nữ tự do. [182a] Người yêu trần
tục là người đã làm cho tình yêu mang tiếng xấu xa, khiến có người không
ngại ngần khẳng định chuyện nhận bất kỳ gã đàn ông nào làm người yêu là
việc làm sai trái, nhục nhã. Người ta nói thế vì người ta chứng kiến tư cách
bất xứng, bất minh của loại người này. Đương nhiên, nếu thể hiện đúng đắn
và phù hợp với phong tục tập quán thông thường, việc làm của chúng ta sẽ
không bao giờ bị chỉ trích.
Từ “nomos” trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là quy tắc hoặc đạo luật. Không
chắc trong diễn từ Pausanias sử dụng theo nghĩa nào. Ở đây, người dịch
tạm chọn nghĩa “quy tắc”.
Quy tắc cư xử liên quan tới chuyện yêu đương của các thành quốc
khác khá dễ hiểu vì được xác định bằng từ ngữ minh bạch [b] trong khi ở
đây và ở Sparta, chúng phức tạp
. Ở Elis, Boeotia và những nơi dân chúng
nói năng kém cỏi, không có các biện sư, quy tắc rất đơn giản: thỏa mãn
người tình là hợp lẽ và đúng đắn, và không một ai, dù già hay trẻ, lấy làm
xấu hổ vì việc đó. Tôi ngờ rằng nguyên do là muốn tránh né khó khăn khi
phải tìm cách thuyết phục đám trẻ vì thâm tâm cứ nghĩ mình ăn nói kém
cỏi. Mặt khác, ở Ionia và nhiều nơi thuộc đế chế Ba Tư
có quy tắc xác
nhận yêu đương là chuyện sai trái. Ở Ba Tư, do chuyên chế và độc đoán,
chính quyền lên án chuyện yêu đương và [c] sinh hoạt tri thức và tập thể
dục trần truồng
. Tôi nghĩ chính quyền không muốn dân chúng mà họ cai
