trị nảy sinh tư tưởng hiểu cao biết rộng, giao tế phát triển, quen biết vững
bền, không khuyến khích những sinh hoạt vừa kể, nhất là tình yêu. Ở
Athens, các nhà độc tài ý thức trực tiếp sự thể do kinh nghiệm bản thân:
tình yêu của Aristogiton và sức mạnh tình yêu tương hỗ của Harmodius đã
bẻ gãy quyền bính, đập tan chế độ của họ
. Bởi thế, chỗ nào có quy tắc [d]
cho rằng việc thỏa mãn người yêu là sai trái thì có thể nói quy tắc đó xuất
phát từ tình trạng tha hóa của người thiết lập, họ muốn người cai trị khống
chế, còn dân chúng hèn nhát cúi đầu tuân theo. Trái lại, nơi đâu có quy tắc
làm rõ rằng việc ấy là hợp lý thì được quy cho tình trạng trì độn, lười biếng
của người thiết lập.
Trong Hiến pháp Sparta 2.12-14, Xenephon ghi nhận rõ sự phân biệt giữa
liên hệ đồng tính luyến ái có thể chấp nhận (có tính giáo dục về mặt luân
lý) và liên hệ đồng tính luyến ái không thể chấp nhận, tương tự phần của
Pausanias 184c-185 b.
Tại thời điểm diễn ra sự việc trong Yến hội (416 TCN), thành phố thuộc
Ionia đều tự do, sau năm 387/86 TCN mới bị Ba Tư đô hộ mà khi đó,
dường như Platon đã viết xong đối thoại.
Các nền văn hóa khác coi người Hy Lạp tập thể dục, tranh tài thể thao trần
truồng là khiếm nhã.
Thucydides kể trong cuốn Lịch sử chiến tranh Peloponnese [Omega Plus
Books, 2018, Chương XIX, các tr. 538-560] vào năm 514 TCN. Aristogiton
yêu Harmodius, nhưng Hipparchus em trai bạo chúa Hippias cũng yêu
Harmodius, và Aristogiton âm mưu hạ sát cả hai, song chỉ giết được
Hipparchus. Ba năm sau, chế độ độc tài mới đổ, cặp tình nhân nổi tiếng là
sát thủ bạo quân kết liễu chế độ độc tài. Phù hợp với quan niệm đặc thù của
người Hy Lạp, người yêu được miêu tả do thèm muốn (erôs) thúc đẩy,
người tình (cậu thiếu niên) do “tình yêu” hoặc “tình bạn” (philia) đôn đốc.
Quy tắc của thành quốc chúng ta khá hơn mấy nơi đó, nhưng như tôi
vừa nói, chúng không dễ hiểu. Người ta bảo yêu công khai tốt hơn yêu giấu
giếm, nhất là nếu yêu một thiếu niên thuộc thành phần xã hội nổi trội, gia
