đó, làm thế không hề nhục nhã hay đáng trách. Cũng theo quy tắc của
chúng ta, chỉ có loại nô lệ tự nguyện người tình dành cho người yêu là
không đáng trách, bởi nó sản sinh đức độ. Quy tắc là nếu người này sẵn
sàng cúi đầu phục vụ người khác, tin tưởng người khác sẽ giúp đỡ người
này mở mang hiểu biết, gia tăng nhận thức hoặc phát triển đức độ về mặt
nào đó, thì việc nô lệ tự nguyện như thế không sai trái hay nhục nhã.
Hai quy tắc ấy [d] phải kết hợp, cái này chi phối tình yêu của người
tình, cái kia điều chỉnh tình yêu với kiến thức và đức độ, để sáng tạo điều
kiện mà trong đó, việc người tình thỏa mãn người yêu là phải lẽ. Điều kiện
này được thực hiện khi người yêu và người tình gặp nhau, mỗi người tuân
theo quy tắc thích hợp, người yêu được công nhận là phải trong bất kỳ việc
làm nào thể hiện với người tình mà người tình thỏa mãn người yêu, và
người tình được công nhận là đúng trong bất kỳ chiều chuộng nào thực hiện
với người giúp mình trở nên khôn ngoan, tử tế. Người yêu cũng phải có khả
năng phát triển hiểu biết và đức độ cho người tình, [e] còn người tình thì
phải có thành ý muốn nhận sự giáo dục và kiến thức. Khi và chỉ khi đáp
ứng điều kiện vừa kể, việc người tình thỏa mãn người yêu mới hợp lý.
Trong trường hợp này, việc bị lừa dối cũng không có gì là sai trái; song
trong trường hợp khác, yêu là sai trái, dù có bị lừa dối hay không. Chẳng
hạn, cứ tưởng người yêu giàu có, [185a] liền thỏa mãn đòi hỏi, cậu thiếu
niên hy vọng bòn rút được tiền bạc; nào ngờ người yêu lại nghèo khó, cậu
tay trắng, như vậy điều cậu làm vẫn sai trái. Làm thế, cậu bộc lộ phần nào
bản tính: làm bất kể việc gì cho bất kể người nào để kiếm tiền, vậy rõ là sai
trái. Sự thể tương tự, chẳng hạn cậu thiếu niên thầm nghĩ người yêu mình là
người đàng hoàng, tử tế, nên chẳng ngần ngại chấp nhận đề nghị, hy vọng
nhờ tình thân của người yêu mà có tiền đồ hứa hẹn. Nếu người yêu hóa ra
là người tồi tệ, [b] hoàn toàn không có đức độ, thì việc bị lừa dối trong
trường hợp này là chuyện không có gì phải hổ thẹn. Làm thế, cậu thiếu niên
cũng hé lộ phần nào cá tính: sẵn sàng làm bất kể điều gì cho bất kỳ người
nào ngõ hầu đạt đức độ và trở nên khá giả, không có lý do nào khả ái bằng.
Bởi thế, việc chiều ý người yêu với hy vọng đạt đức độ nhất định là hợp lý.
