“Ối người thành nhà ái quốc mà chẳng tốn kém gì. Tôi không phải là
nhà ái quốc và sẽ không bao giờ là thế, bất kể phải trả giá thế nào. Ối người
tin ở Thiên đàng và giữ một con lừa cột sẵn ở đó. Tôi chẳng có lừa nào cả,
tôi tự do! Tôi không sợ địa ngục, ở đấy con lừa của tôi hẳn sẽ tịch. Tôi
cũng chẳng ao ước Thiên đàng, nơi lừa của tôi hẳn sẽ nhồi nhét đầy cỏ ba
lá. Tôi là một thằng dốt đặc cán mai, tôi chẳng biết cách diễn đạt ra làm
sao, nhưng chắc sếp cũng hiểu tôi, sếp nhỉ.
“Ối kẻ sợ cái hão huyền của sự đời! Còn tôi đã vượt qua cái đó. Ối
người lao tâm khổ tứ nghĩ suy. Tôi chả cần suy nghĩ. Tôi không hớn hở với
cái tốt mà cũng chẳng tuyệt vọng vì cái xấu. Nếu tôi nghe tin người Hy Lạp
chiếm Constantinople thì với tôi, cũng chẳng khác gì bọn Thổ chiếm
Athens.
“Nếu bằng vào những điều nhăng nhít tôi vừa nói, sếp cho là tôi ấm đầu
thì xin hãy viết cho tôi hay. Ở đây tôi đến các cửa hiệu tỉnh Candia, tìm
mua dây cáp và tôi cười cợt.
“Người ta cứ hỏi tôi: “Người anh em cười cái gì vậy?”, Nhưng làm sao
tôi có thể giải thích cho họ được? Tôi cười là vì đúng lúc tôi giơ tay ra để
xem dây cáp thép có cốt hay không, thì tôi lại nghĩ loài người là cái gì, tại
sao con người lại ra đời và nó được việc gì... Chẳng được tích sự gì hết, nếu
sếp hỏi tôi điều đó. Dù tôi có một mụ đàn bà hoặc là không có, dù tôi lương
thiện hay bất lương, dù tôi là quan tổng trấn hay là gã phu khuân vác ngoài
phố, thì cũng thế thôi. Điều duy nhất quan trọng là tôi còn sống hay đã
chết. Dù ma quỷ hay Thượng đế gọi tôi về đất (mà sếp có biết sao không
sếp? Tôi nghĩ ma quỷ với Thượng đế cũng chỉ là một), thì tôi cũng sẽ chết,
sẽ trở thành một cái xác thối, đầu độc mọi người. Họ sẽ buộc phải chôn tôi
xuống ít nhất là ba thước đất để khỏi bị chết ngạt.
“Nhân tiện, tôi xin hỏi sếp một điều khiến tôi hơi sợ – xin nhớ đây là
điều duy nhất – ngày đêm nó không để cho tôi yên. Điều làm tôi sợ hãi, sếp
ạ, đó là tuổi già! Cầu trời đừng bắt chúng ta phải già! Chết thì chẳng là cái
