Đọc xong thư của Zorba, tôi phân vân mất một lúc, do dự giữa hai bề –
không, ba bề. Tôi không biết nên nổi giận hay nên cười, hay chỉ nên thán
phục con người hoang sơ ấy đã đập vỡ béng cái vỏ ngoài cuộc sống – lô
gích, đạo lý, lương thiện – để đi thẳng vào bản chất của nó. Tất cả những
đức tính nho nhỏ, rất hữu ích, lão đều không có. Lão chỉ có độc một đức
tính bần tiện, nguy hiểm, khó thỏa mãn, không ngừng thôi thúc lão với một
sức mạnh không cưỡng nổi tiến tới những cực hạn, tới vực thẳm.
Khi viết, người lao động thất học này làm gãy bút trong xung khí mãnh
liệt của lão. Như những con người đầu tiên trút bỏ lốt khỉ, hoặc như những
triết gia lớn, lão bị chi phối bởi những vấn đề cơ bản của nhân loại. Lão
nghiệm sinh những vấn đề đó như thể chúng là những nhu cầu trực tiếp và
cấp bách. Giống như trẻ thơ, lão thấy mọi vật lần đầu tiên. Lão không bao
giờ hết ngạc nhiên và không ngừng tự hỏi: tại sao? Do đâu? Mọi sự đối với
lão đều thần diệu và mỗi sớm mai mở mắt thấy cây cối, biển cả sỏi đá và
chim muông, lão đều bàng hoàng ngây ngất.
- Phép thần kỳ gì đây? Lão kêu lên. Những sự huyền bí gọi là cây, đá,
biển, chim kia, đó là gì nhỉ?
Tôi nhớ một hôm, đang đi về phía làng, chúng tôi gặp một ông già nhỏ
bé cưỡi một con la. Zorba trố mắt ra nhìn con vật. Cái nhìn của lão dữ dội
đến nỗi ông già nông dân phát hoảng kêu lên.
- Lạy Chúa, người anh em, đừng nhìn nó như kiểu gieo tai họa thế! Và
ông làm dấu thánh giá.
Tôi quay sang Zorba:
- Bác làm gì ông lão để ông ta kêu lên như vậy? Tôi hỏi lão.
- Tôi ấy à? Sếp cho là tôi làm gì? Tôi nhìn con la, có thế thôi! Sếp
không thấy kỳ lạ sao?
