Đêm xuống, khi quay trở về phần bờ biển của mình, chúng tôi thấy cuộc
đời có vẻ giản dị, đầy những thiện ý, tuy già cỗi nhưng rất dễ chịu và hồ
hởi – như mađam Hortense vậy. Vào một trong những ngày chủ nhật đó,
trên đường về sau một bữa tiệc thịnh soạn, tôi quyết định nói cho Zorba
biết những dự định của tôi. Miệng há hốc, lão cố gắng kiên nhẫn lắng nghe.
Nhưng chốc chốc lão lại giận dữ lắc cái đầu to tướng. Những lời đầu tiên
của tôi làm lão tỉnh rượu, hơi men bốc khỏi đầu óc. Khi tôi nói xong, lão
bực bội nhổ hai ba sợi ria mép:
– Sếp ạ, tôi nói thế này mong sếp đừng chấp, tôi nghĩ rằng óc sếp chưa
thành hình. Năm nay, sếp bao nhiêu tuổi rồi?
- Ba mươi lăm.
– Thế thì óc sếp sẽ không bao giờ thành hình đâu. Nói rồi, lào phá lên
cười. Tôi bị châm chích nhói đến tận gan ruột.
- Bác không tin ở con người ư? Tôi vặc lại.
- Thôi đừng nổi nóng, sếp. Không, tôi không tin ở cái gì hết. Nếu tôi tin
con người, tôi sẽ phải tin Chúa và phải tin ma quỷ nữa. Và cái đó là cả một
vấn đề. Mọi sự rồi sẽ bi bét, sếp ạ, và sẽ gây cho tôi biết bao rắc rối phức
tạp. Lão im lặng, bỏ mũ bêrê ra, gãi đầu như điên và lại giựt giựt bộ ria như
muốn vặt trụi đi. Lão định nói điều gì nhưng rồi lại kìm lại. Lão liếc mắt về
phía tôi lại nhìn thêm lần nữa và quyết định nói:
– Con người là đồ súc sinh, lão nói, lấy chiếc gậy đập xuống lớp sỏi.
Đại súc sinh. Điều đó, đức ông không ý thức được. Dường như mọi sự đã
quá dễ dàng đối với đức ông, nhưng theo ý kiến tôi, con người là đồ súc
sinh, xin thưa với đức ông như vậy! Nếu ta tàn bạo với nó, nó sẽ kính trọng
và sợ ta. Nếu ta tốt với nó, nó sẽ móc mắt ta ra.
“Hãy giữ một khoảng cách, sếp ạ. Đừng làm cho thợ thuyền quá mạnh
dạn, đừng có nói với họ rằng chúng ta bình bằng, chúng ta có những quyền
