Phải, trên cõi đời này còn có những tấn bi kịch! Ít người biết những cái đinh
đã dùng rồi là như thế nào. Phải khéo léo đủ cách mới rút được chúng ra
khỏi những tấm gỗ cũ, những đồ gẫy nát hư hỏng, và rút ra được những cái
đinh vặn vẹo như những cẳng chân bị phong thấp, han rỉ, mũ méo mó, đầu
cùn nhụt, thường bị gấp làm đôi, làm ba, quăn queo như những cái mở nút
chai hay xoắn lại thành nút, tựa hồ cố tình như vậy, thậm chí người thợ
khóa khéo nhất cũng không tài nào làm ra nổi. Phải ngồi xem mà dùng búa
với một mảnh sắt đường ray đánh lại chúng cho thẳng, và thường có khi
búa chẳng nện vào đinh lại nện ngay vào ngón tay mình. Rồi sau cùng, khi
đóng đinh cũ vào một đồ vật mới nào đó, thì nó quằn đi, gẫy ra và đâm thọc
ngay vào một chỗ không đáng đâm. Có lẽ vì thế nên bọn trẻ ở trại Gorki rất
ghét những đinh cũ và xoay xở kiếm đinh mới bằng những cách khả nghi,
thành thử lại gây nên những cuộc điều tra tư pháp, làm mất cả cái thanh
danh to lớn và rạng rỡ của cuộc xuất chinh đi Kuriajê.
Không nào phải chỉ có chuyện đinh mà thôi! Tất cả những cái bàn gỗ mộc,
những chiếc ghế dài “mộc mạc” kiểu rất tiểu tư sản, vô số những ghế đẩu
đủ thứ, những bánh xe cũ, những khuôn thợ giày, những cái bào, những
sách nát rời, hết thảy những thứ tích lũy của một cuộc sống ru rú, chắt chiu
và phòng xa lối gia đình nội trợ, đều làm thương tổn cuộc viễn chinh anh
dũng của chúng tôi... Nhưng bỏ lại những thứ đó thì thật tiếc.
Vả lại còn những đứa trẻ mới đến! Mắt tôi ngại nhìn chúng mỗi khi bắt gặp
những thân hình ngượng ngập và kỳ quái của chúng. Để chúng ở lại đây,
chuyển ngầm chúng sang một trại nhi đồng thiếu thốn nào đó bằng cách
giấm giúi cho trại ấy một món hối lộ dưới hình thức một cặp lợn con hay
mươi mười hai cân khoai tây chăng? Tôi kiểm điểm qua cả bọn chúng và
chia ra từng nhóm, xếp theo giá trị nhân tính và giá trị xã hội của chúng.
Hồi đó mắt tôi đã khá thành thạo để chỉ thoạt nhìn, cầm bằng dấu hiệu bên
ngoài, những sắc thái tinh tế của vẻ mặt, giọng nói, dáng đi, và nhiều nét
đặc biệt nhỏ nhặt khác của cá tính, và có thể căn cứ vào cái mùi xông ra ở
người chúng nữa, mà nói trước ngay được về mỗi trường hợp riêng là có thể
làm được cái gì với thứ nguyên liệu ấy.
