ngu dốt bàn giấy đến kinh người. Tôi hình dung khoảng không gian đồ sộ
mà cái ổ rác vô biên ấy bao phủ: chúng tôi đã đi xuyên qua nó không biết
bao nhiêu nghìn cây số, không biết bao nhiêu năm trời rồi, vậy mà ở trước
mặt, ở bên phải, ở bên trái, nó vẫn còn cứ thối hoắc, nó bao vây chúng tôi tứ
phía. Vì thế cho nên cái đoàn nhỏ nhoi của trại Gorki có vẻ bị hạn chế vô
cùng trong khoảng không và bây giờ thì chẳng còn lại một chút bảo đảm vật
chất gì nữa: liên lạc không, cơ sở không, thân thuộc không: trại Trepkơ rời
bỏ vĩnh viễn, Kuriajê chưa chinh phục được.
Các hàng đội trống bắt đầu đi lên dốc: cổng ngõ tu viện đã ở trước mặt
chúng tôi. Vania Zaïtsenkô, mặc quần cụt nhỏ, ở trong đó chạy ra, ngừng lại
một giây, đứng sững sờ, rồi lại băng mình như một mũi tên, lao xuống dốc
về phía chúng tôi. Tôi bỗng hóa sợ: lại có chuyện gì xảy ra chăng. Nhưng
Vania ngừng phát lại trước mặt tôi và khóc van xin, một ngón tay đặt trên
má:
- Bác Antôn Xêmiônôvich, cháu đi với bác nhé, cháu không muốn đợi ở
trong ấy.
- Chú lại đây.
Vania sắp hàng với tôi, cẩn thận bắt theo nhịp bước. Rồi nó nhận thấy cái
nhìn chăm chú của tôi, lau một giọt nước mắt, và nhiệt tình mỉm cười với
một tiếng thở dài nhẹ nhõm.
Còn những tiếng trống vang ầm, đội trống đi hút vào trong vòm cổng, dưới
gác chuông. Đám quần chúng vô tận của các trẻ nuôi Kuriajê đã đứng sắp
thành vài hàng; phía trước chúng, Gôrôvich đứng nghiêm bất động và giơ
cánh tay chào.
