Kuriajê đã có được sự tin tưởng chắc chắn rằng các đội đem lại cho chúng
một đời sống tốt đẹp hơn, rằng người mới đến phụ giúp chúng là những
người có kinh nghiệm, có tài năng, và chúng cần phải đi cùng đường với
họ. Cái nhân tố quyết định ở đây thậm chí cũng chẳng phải là những suy
nghĩ lợi ích nữa, sự hiển nhiên là đã có một sức khuyến dụ tập thể: điều
quyết định không phải là những sự tính toán, mà chính là những cái tai
nghe, mắt thấy, những giọng nói, tiếng cười. Dầu sao chăng nữa ngày hôm
đầu cũng đã có kết quả là gây được cho bọn trẻ ở Kuriajê cái ý muốn kiên
quyết gia nhập tập thể trại Gorki, dù chỉ vì rằng đó là một tập thể, một niềm
vui sướng mà đời chúng chưa từng được nếm bao giờ.
Nhưng cái mà tôi thu hoạch được cũng mới chỉ có là ý thức, và như vậy thật
quả đổi ít ỏi. Ngay hôm sau điều đó đã bộc lộ rõ với tất cả tính phức tạp của
nó. Tối hôm trước đã thành lập những đội đặc biệt, để làm mọi công tác chỉ
định trong bản tuyên ngôn của đoàn Kômxômôn, hầu hết đội nào cũng có
những giáo viên hoặc những trại viên Gorki cũ. Nhưng mặc dầu tinh thần
bọn trẻ ở Kuriajê rất tốt, cũng thấy rõ được ngay từ sáng sớm là chúng làm
việc rất dở. Sau có nhiều đứa không trở lại công tác nữa và lẩn trốn, còn
một số thì, theo thói quen, đã chuồn ra ngoài tỉnh và Ryjôp.
Tôi đích thân đảo thăm qua tất cả các đội. Quang cảnh đồng đều khắp cả: ở
nơi nào số lượng những hạt nhân Gorki xem chừng cũng chẳng thấm thía
vào đâu, đa số những phần tử Kuriajê nổi bật hẳn lên, và phải e ngại rằng
tác phong làm việc của chúng rồi cũng chiếm ưu thế nốt, nhất là trong số
những trại viên Gorki lại có nhiều đứa trẻ mới và ngoài ra, một vài tay kỳ
cựu của trại, hòa tan trong cái dung dịch Kuriajê bất động nọ, không khéo
rồi cũng đến tiêu ma cả tác dụng làm lực lượng tích cực của họ mất.
Đối với một tập thể vững chắc thì những biện pháp kỷ luật cưỡng chế bên
ngoài có tác dụng rất mạnh và rất rõ rệt, song đem áp dụng những biện pháp
ấy ở đây lại thành nguy hiểm, có nhiều kẻ phạm kỷ luật quá, và đối phó với
chúng là một việc phiền phức, đòi hỏi nhiều thì giờ. Mà cũng vô hiệu nữa,
vì mọi sự trừng phạt chỉ có tác dụng tốt, khi nào nó xua đuổi kẻ có lỗi ra
khỏi hàng ngũ của đoàn thể, do sự kiên quyết xác nhận điều phán quyết của
