Các trại viên yêu mến những học viên của họ “như bốn vạn người anh ruột
cũng không sao yêu được bằng
[86]
“. Tất cả chúng tôi đều cảm thấy xấu hổ
không sao chịu nổi. Trong một khoảng thời gian chưa biết được kẻ cắp là ai,
đó là điểm nghiêm trọng nhất đối với tôi trong việc này. Trong một tập thể
đoàn kết chặt chẽ, điều đáng sợ nhất trong sự ăn cắp không phải là ở chỗ
một vật gì đó bị mất mát hay có một người nào đó bực tức, hoặc một kẻ
khác vẫn cứ tiếp tục ăn cắp, mà chủ yếu là ở chỗ nó làm rối loạn cái không
khí hạnh phúc chung, phá hoại sự tin cẩn giữa anh em bè bạn với nhau và
khích động những bản năng đáng ghét nhất: sự nghi ngờ, nỗi lo gìn giữ
những của riêng tây, tính ích kỷ bo bo bom bỏm, cất cất giấu giấu. Nếu
không tìm ra kẻ có tội thì tập thể sẽ bị tan rã a: những lời xì xào lan truyền
trong các phòng ngủ, tên những kẻ tình nghi được nêu ra trong những cuộc
bàn bạc bí mật, nhiều tính cách người phải chịu một sự thử thách nặng nề
nhất, và lại đúng là những tính cách mà người ta muốn giữ gìn bảo vệ, khó
khăn lắm mới đưa được vào nền nếp. Dù cho sau vài hôm, đứa ăn cắp có bị
vạch mặt và chịu một hình phạt xứng đáng đi nữa, cũng mặc, sư đó không
hàn dịt được các vết thương, không xóa được sự nhục mạ và nhiều người
không sao tìm lại được một vị trí yên ổn trong tập thể. Một trường hợp ăn
cắp như thể, xem vẻ như cá biệt, chứa đựng trong tự thân nó những mầm
mống lâu dần trở nên nguy hại nhất: tính kình địch, hờn giận, cô lập và chán
đời thật sự. Trong một tập thể, có rất nhiều hiện tượng phát sinh không phải
vì có người ảnh hưởng, và trong đó có nhiều phản ứng hóa học hơn là mưu
mô ác ý; sự ăn cắp là một trong những loại hiện tượng đó. Sự ăn cắp chỉ là
việc đáng sợ ở nơi nào không có tập thể mà cũng chẳng có dư luận quần
chúng; trong trường hợp này, sự việc được giải quyết rất đơn giản: một tên
ăn cắp, một kẻ bị mất cắp, còn những người khác thì bàng quan, bình chân
như vại. Sự ăn cắp trong một tập thể nhen lên và để lộ trần những tư tưởng
thầm kín, phá hoại sự nương nhẹ và nhẫn nại cần thiết cho đời sống chung,
điều đó đặc biệt là tai hại trong một xã hội gồm những kẻ “phạm pháp”.
Tội của Ujikôp mãi hai hôm sau mới phát hiện ra. Tôi giam giữ nó ngay ở
phòng giấy của trại và đặt một người gác trước cửa, để đề phòng một cuộc
