nó điều gì, nhưng rồi lại chỉ lắc đầu và nhìn kẻ bị cáo với một cái nhìn sắc
sói đôi chút.
Brêgen xem vẻ không để ý những chuyện vặt vãnh ấy, vì đang mê mải nói
chuyện với Djurinxkaia.
Kutlaly tuyên bố pháp viện rút lui để mật nghị. Chúng tôi biết rằng các
thẩm phán viên sẽ mất ít nhất một tiếng đồng hồ vào những cuộc tranh luận
pháp lý và việc viết bản án. Tôi mời các vị khách sang phòng giấy tôi.
Djurinxkaia ngồi thu mình trong một góc đi-văng. Núp sau vai Guliaêva ở
góc đó, bà ta chăm chú quan sát những người khác, hiển nhiên là để cố tìm
ra chân lý. Brêgen quả quyết tin rằng ngày hôm nay, bà đã ban cho tất cả
chúng tôi một bài học về “công tác giáo dục chân chính “. Tôi cảm thấy ở
trong tôi một sự ngoan cố kỳ lạ, không phải sự ngoan cố của lòng ngay
thẳng hoặc của sự đắc thắng, hẳn vậy, nhưng là sự ngoan cố phát sinh từ
niềm chua chát và một ý thức mơ hồ rằng những cố gắng của tôi đang đi tới
chỗ bế tắc.
Brêgen hỏi:
- Tất nhiên ông không đồng ý với tôi chứ gì?
Tôi trả lời:
- Bà muốn xơi nước chè không?
Những con người này phải cái tật sinh tam đoạn luận quá đỗi. Phương pháp
này tốt, phương pháp kia xấu, vậy thì bao giờ cũng phải dùng phương pháp
thứ nhất. Phái mất bao nhiêu thì giờ để dạy cho họ cả môn lô-gích biện
chứng nữa nhỉ? Làm thế nào chứng tỏ cho họ thấy rằng công tác của tôi bao
hàm một loạt liên tục những việc làm lâu dài nhiều hay ít, có khi trải qua
hàng mấy năm ròng, và ngoài ra bao giờ cũng có tính chất những cuộc xung
đột, trong đó những lợi ích của tập thể và của các cá nhân nhẳng nhịt lẫn
lộn nhau một cách vô cùng phức tạp? Làm thế nào nói cho họ tin được rằng
suốt trong bảy năm công tác ở trại, tôi chưa từng thấy có hai trường hợp
