Và những tối hôm đó, về khuya, chúng tôi còn đánh thức dân làng Pôtvorki
bằng những điệu hành khúc của hai đội nhạc chúng tôi, làm ầm ỹ hồi lâu ở
bàn ăn, phòng ngủ, câu lạc bộ. Các tay kỳ cựu nhắc lại chuyện những hồi
sóng gió và những ngày tươi đẹp của những năm đã qua, các chú ít tuổi
lắng nghe và thèm ước.
Từ tháng tư trở đi, đầu đề chính những câu chuyện thân mật của chúng tôi
là việc Gorki tới trại, ông đã viết thư báo cho chúng tôi biết sang tháng bảy
ông sẽ đặc biệt đến Khackôp để ở trại ba ngày. Đã từ lâu chúng tôi trao đổi
thư từ liên tiếp với ông. Các trại viên chưa được biết mặt ông bao giờ, đều
cảm thấy có ông trong hàng ngũ và lấy thế làm sung sướng như con nít
được thấy hình ảnh mẹ. Những chú đã mất gia đình từ khi còn thơ ấu và đã
không đem theo trên con đường đời dài dặc được một chút tình cảm đầm
ấm nào dự trữ, chỉ riêng các chú đó mới biết trên đời đôi khi lạnh lẽo xiết
bao, mới hiểu tất cả giá trị sự ân cần và những vỗ về của một người vĩ đại,
một người có trái tim phong phú và hào hiệp.
Các trại viên Gorki không biết biểu lộ tình âu yếm, bởi vì họ đánh giá nó
quá cao. Tôi đã sống với họ tám năm; nhiều người yêu mến tôi, nhưng suốt
những năm đó, không một lần nào có ai trong bọn họ tỏ tình âu yếm với tôi,
theo nghĩa thông thường của chữ ấy. Tôi nhận ra được tính cảm của họ ở
những dấu hiệu chỉ riêng tôi biết; mắt nhìn sâu sắc, một vẻ ngượng ngùng
đỏ mặt, sự chăm chú nhìn tôi từ một xó nào đấy, một tiếng nói lạc giọng đi
một chút, chạy tung tăng và nhảy nhót sau những lần gặp tôi. Vì thế cho nên
tôi thấy với một tình âu yếm to lớn chừng nào bọn trẻ nói đến Gorki, với
một nhiệt tình hăm hở chừng nào chúng vui mừng nghe ông báo tin vắn tắt
là ông sẽ đến.
Việc Gorki đến trại là một phần thưởng cho chúng tôi. Nói thực tình thì
chúng tôi tự nghĩ là không hoàn toàn xứng đáng cái phần thưởng cao quý
ấy. Vậy mà nó lại được ban cho chúng tôi giữa lúc tất cả Liên bang xô-viết
treo cờ mừng đón nhà đại văn hào, thành thử cái đoàn thể bé nhỏ của chúng
tôi có thể bị chìm trong những làn sóng mạnh mẽ của sự phấn khởi chung.
