Sau đó, tôi sống thêm hai năm nữa ở nước ngoài: tôi ở Ý, tôi đã xem bức
tranh Chúa Biến hình (
[139]
) tại La Mã, đã đến xem tượng Vệ nữ ở
Florăngxơ. Đột nhiên, tôi bỗng cao hứng tột độ, dường như nổi cơn điên
dại. Tối tối, tôi làm thơ, bắt đầu ghi nhật ký. Tóm lại, tôi cũng làm như mọi
người. Thế nhưng, ông xem đấy, muốn khác người thì dễ biết bao. Chẳng
hạn, tôi có hiểu quái gì về hội hoạ và điêu khắc đâu... Tôi chỉ cần nói to lên
điều đó... không, sao lại thế được! Phải thuê một người hướng dẫn và chạy
đi xem những bức bích họa chứ!
Ông ta lại nhìn xuống và lại quẳng mũ đi.
- Rồi cuối cùng, tôi trở về quê hương. - ông ta nói tiếp, giọng mệt mỏi -
tôi đến Matxcơva, ở Matxcơva, tự dưng tôi thay đổi kỳ lạ. Ở nước ngoài, tôi
im lặng nhiều hơn, còn ở đây tôi đột nhiên đâm ra lắm lời, đồng thời tôi mơ
ước có trời biết là những gì. Có những người rộng lòng bao dung đến mức
coi tôi gần như là thiên tài; các bà lắng nghe những lời văn hoa dông dài
của tôi với vẻ thông cảm. Nhưng tôi không đứng vững được ở đỉnh vinh
quang của tôi. Một buổi sáng kia, tự dưng bỗng nảy nòi ra một câu chuyện
đặt điều về tôi (ai nặn ra câu chuyện ấy thì tôi không biết; có thể là một bà
gái già giống đực, những chàng gái già như thế ở Matxcơva có vô khối).
Điều bịa đặt ấy ra đời và bắt đầu trổ cành, trổ tua cuốn như cây dâu. Tôi sa
lưới, muốn nhảy ra, dứt đứt những sợi dây dính chặt, nhưng chẳng ăn thua
gì... Tôi bỏ đi. Trong việc này, tôi lại tỏ ra là một kẻ cực ngu. Tôi có thể cứ
thản nhiên như không, chờ cho đợt đả kích ấy qua đi, như người ta chờ cho
cơn sốt nổi mề đay dứt hẳn, và vẫn những người rộng lượng ấy sẽ lại mở
rộng hai cánh tay đón tôi vẫn những bà quí tộc ấy sẽ lại mỉm cười nghe tôi
nói . . . Nhưng khốn nỗi tôi không phải là con người có cá tính độc đáo.
Xin ông hiểu cho rằng lương tâm tôi bỗng thức tỉnh: tôi bỗng thấy hổ thẹn
về thói ba hoa chích choè, nói nhăng nói cuội: hôm qua ở Arbat, hôm nay
Tơruba, ngày mai ở Xiptsep –Wajka (
[140]
) và vẫn nhai đi nhai lại những
điều đã nói - nhưng nếu người ta thích nghe anh nói như thế thì sao? Hãy
nhìn những tay cự phách trong lĩnh vực ấy mà xem: họ có hổ thẹn gì đâu.
