như tai dơi, râu đường như hai tuần chưa cạo, và không bao giờ thưa hơn,
cũng không bao giờ rậm hơn. Tôi đã gặp chính Xtêpuska ấy đang ngồi trên
bờ sông Ixta cùng với một ông già khác.
Tôi đến gần họ, chào hỏi và ngồi xuống cạnh họ. Tôi nhận ra ông bạn của
Xtêpuska cũng là một người quen. Đó là một nông nô được giải phóng,
trước là người của bá tước Piôtr Ilits. Tên ông ta là Mikhailô Xaveliep, biệt
hiệu là Tuman (
[16]
). Ông ta ở nhà một tiểu chủ mắc bệnh lao, người này là
người vùng Bônkhôpxki, chủ một nhà trọ mà tôi thường hay đừng lại nghỉ.
Cho đến nay khi đi xe trên đường cái lớn của tỉnh Orion, những viên chức
trẻ tuổi và những người bình dân khác (không kể những thương gia nằm lút
người trong những túi đệm lông bọc vải kẻ sọc của mình và không thiết gì
đến mọi sự đời) vẫn có thể nhận thấy ở cách làng Tơrôit không xa, có một
tòa nhà gỗ hai tầng rất lớn, hoàn toàn bỏ hoang, mái sụt đổ, các cửa sổ
đóng kín mít. Tòa nhà này ăn lan ra tận đường cái. Buổi trưa, vào những
ngày quang tạnh nắng ráo, không thể tưởng tượng ra một cái gì buồn hơn
cảnh hoang phế này. Hồi xưa, bá tước Piôtr Ilits ở đây. ông ta là một vị đại
thần giàu có thuộc thế kỷ trước, một người nổi tiếng mến khách. Có khi cả
giới quý tộc tỉnh kéo đến nhà ông ta, nhảy múa và vui chơi thoả thích giữa
tiếng nhạc thô thiển inh tai nhức óc và tiếng nổ giòn của các loại pháo hoa.
Có lẽ bây giờ, khi đi qua tòa dinh cơ bỏ hoang của viên quan lớn, nhiều bà
lão sẽ thở dài nhớ lại thời dĩ vãng và tuổi trẻ đã qua. Nhiều năm ròng, bá
tước sống cuộc đời ăn chơi sung sướng, ông thường mỉm cười niềm nở, đi
lại giữa đám khách khứa kính nể ông. Nhưng bất hạnh thay, tài sản của ông
không đủ dùng suốt đời. Khi đã khánh kiệt, ông đi Pêtecxbua tìm một chức
việc và chết trong căn phòng khách sạn mà vẫn chưa có được một quyết
định bổ nhiệm nào cả.
Tuman là quản gia của ông và được làm giấy giải phóng ngay khi ông
còn sống. Đấy là một người khoảng chừng bảy mươi tuổi, khuôn mặt đều
đặn, dễ mến. Ông ta hầu như luôn luôn mỉm cười, bây giờ chỉ những người
thời Ekatêrina mới mỉm cười như vậy: cười một cách nhân hậu, trang trọng.
