chịu đựng khổ sở trong nhiều thế kỷ, từ các chính sách giảm giá trị tiền tệ tới
thuế suất nặng nề khiến lợi tức còn rất ít, do đó trong tâm trí họ thì các man
tộc không thể nào tệ hơn chính quyền Rome. Thực ra, bởi vì những man tộc
này đã vận hành trong các hệ thống với trình độ phức hợp thấp hơn nhiều so
với cấp độ của Đế chế La Mã, nên họ có thể mang đến sự bảo vệ căn bản
cho nông dân với phí tổn rất thấp.
Tainter còn đưa ra một quan điểm bổ sung nữa, có liên hệ mật thiết đến xã
hội trong thế kỷ 21. Có khác biệt giữa sự sụp đổ của nền văn minh và sự sụp
đổ các xã hội đơn lẻ hoặc các quốc gia trong một nền văn minh. Khi đế chế
La Mã sụp đổ, đó là sự sụp đổ của cả nền văn minh bởi vì khi đó chưa có
một xã hội độc lập. Ngược lại, nền văn minh Liên minh châu Âu đã không
sụp đổ một lần nữa từ thế kỷ thứ 6 sau Công nguyên, bởi vì cứ một nhà nước
sụp đổ thì đã có sẵn một chính quyền khác lên thay thế. Sự suy tàn của Tây
Ban Nha hoặc Venice được bù đắp bởi sự phát triển của Anh hoặc Hà Lan.
Từ quan điểm của lý thuyết phức hợp, một thế giới tích hợp cao độ, kết
thành mạng lưới và được toàn cầu hóa như ngày nay là rất tương đồng với
các nhà nước liên lập của Đế chế La Mã, khác xa các chính quyền tự trị của
châu Âu thời Trung Cổ và hiện đại. Theo quan điểm của Tainter, “sự sụp đổ,
nếu tái diễn trong giai đoạn hiện nay, sẽ là sụp đổ trên toàn cầu. Không thể
có tình trạng một quốc gia đơn lẻ bị sụp đổ. Nền văn minh thế giới sẽ tan rã
hoàn toàn.”
Tóm lại, Chaisson cho thấy cách thức mà các hệ thống phức hợp cao độ,
chẳng hạn như các nền văn minh, đòi hỏi lượng năng lượng đầu vào tăng
theo hàm lũy thừa để phát triển, trong khi Tainter chứng minh rằng các nền
văn minh đó tạo nên các đầu ra tiêu cực từ những yếu tố đầu vào và sau
cùng sẽ sụp đổ như thế nào. Tiền có thể đóng vai trò thước đo cho đầu vào –
đầu ra trong mô hình của Chaisson bởi vì nó là dạng thức lưu trữ năng
lượng. Các thị trường vốn và tiền tệ đều là các hệ thống phức hợp đầy quyền
lực, được lồng vào trong nền văn minh lớn hơn theo mô hình của Tainter.
Khi xã hội trở thành một hệ thống với độ phức hợp cao hơn, nó đòi hỏi khối
lượng tiền tệ nhiều hơn, theo hàm lũy thừa, để hỗ trợ. Tới một mức nào đó,
năng suất và thuế không thể duy trì xã hội được nữa, và giới tinh hoa lại ra
