sách này, chứ không phải do vận hành của vàng, mà hệ thống này cuối cùng
đã sụp đổ.
Một đặc điểm của tiền giấy là việc nó đồng thời vừa là tài sản của bên
nắm giữ, vừa là một nghĩa vụ nợ của ngân hàng phát hành. Trong khi đó
vàng nói chung chỉ là một loại tài sản, trừ những trường hợp vàng được các
ngân hàng dùng để cho vay lẫn nhau (điều này chưa phổ biến trong những
năm 1920). Các giao dịch điều chỉnh bằng vàng do đó thường mang tính
chất bù trừ: nếu vàng di chuyển từ Anh qua Pháp, cung tiền ở Anh giảm và
cung tiền ở Pháp tăng tương ứng với số vàng đó.
Hệ thống sẽ vận hành tốt đến chừng nào mà Pháp còn chấp nhận Bảng
Anh khi buôn bán và tái ký gửi Bảng Anh vào các ngân hàng Anh để có thể
duy trì lượng cung đồng Bảng Anh. Tuy nhiên nếu ngân hàng trung ương
Pháp bất thần rút các khoản ký gửi này và đòi ngân hàng trung ương Anh
chi trả bằng vàng thật, thì cung tiền của Anh sẽ bị co lại đáng kể. Thay vì
những đợt điều chỉnh nhẹ nhàng và từ tốn như thường xảy ra trong hệ thống
Bản vị vàng cổ điển, hệ thống Bản vị hối đoái vàng dường như dễ phải chịu
đựng những đợt thay đổi mau chóng và bất ổn, dễ làm nảy sinh hỗn loạn.
Một quốc gia thâm hụt dưới hệ thống Bản vị hối đoái vàng sẽ có cảm giác
giống như một tá điền mà địa chủ không thu tiền thuê đất suốt cả một năm,
sau đó bất thình lình đòi toàn bộ số tiền này ngay lập tức! Một số tá điền
trước đó có thể đã dành dụm, nhưng đa phần họ không cưỡng lại được sự
cám dỗ của việc được thiếu nợ một cách dễ dàng, và do đó lúc này không
thể có tiền trả địa chủ, phải đối diện với nguy cơ bị đuổi đi. Một cách tương
tự, các quốc gia sẽ rất lúng túng khi thiếu vàng và bị một quốc gia khác đến
đòi quy đổi lượng ngoại tệ ra vàng. Hệ thống Bản vị hối đoái vàng dự định
kết hợp những cái tốt đẹp nhất của hệ thống tiền giấy và hệ thống Bản vị
vàng, nhưng thực tế đây lại là sự kết hợp của những điểm yếu, nhất là khả
năng bất ổn nội tại gây ra do những nhu cầu đòi chuyển đổi ra vàng một
cách bất ngờ.
Đến năm 1927, khi Pháp dần dần gia tăng khối lượng dự trữ vàng và
ngoại tệ, còn Anh bị “chảy máu” vàng nghiêm trọng, theo đúng luật chơi thì
nước Anh phải tăng lãi suất và thu hẹp kinh tế, với mục đích nâng cao tính
