khỏi bàn xì-cạt. Sáu cái ống quần với những mô-típ xương cá khác nhau
bao bọc sáu cẳng chân đàn ông, để trần hay mặc quần đùi, lông rậm rì hoặc
lưa thưa ở mé gần mắt cá. Bên dưới, cả sáu đều ráng hết sức để tránh chạm
vào nhau dù chỉ là tình cờ, trong khi bên trên, những phần nối dài của
chúng - mình, đầu, cánh tay - thì bận bịu với một trò chơi mà lẽ ra đã bị
cấm vì những lý do chính trị bởi mỗi ván thua hay được đều tạo cớ cho
những suy nghĩ buồn bã hay đắc thắng kiểu như: Ba Lan mất một ván
không có chủ bài, hoặc Thành phố Tự do Danzig được một bộ ca-rô vì Đại
Đế chế Đức.
Người ta có thể tiên đoán rằng một ngày kia, những kiều tập trận giả ấy
sẽ chấm dứt để trở thành những thực tế thảm khốc - như những trò chơi
chiến tranh thường vẫn thế.
Đầu mùa hè năm 1939, qua những cuộc họp Đảng hằng tuần, Matzerath
mới vỡ lẽ ra rằng các đồng chí của mình là những bạn chơi xì-cạt ít thoả
hiệp hơn nhiều so với những viên chức bưu điện và cựu huynh trưởng
hướng đạo sinh. Jan Bronski nhớ lại (bác buộc phải nhớ) cái trại mà số phận
đã dồn đẩy bác tới; bác bắt đầu gần gũi với những người cùng ở sở bưu điện
như bác gác cổng thọt chân Kobyella; bác này, từ độ phục vụ trong đội lê
dương huyền thoại của Marszalek Pilsudski, đã bị một chân ngắn hơn chân
kia vài ba phân gì đó. Mặc dầu tập tễnh, Kobyella là một người gác cổng
xuất sắc, ngoài ra còn là một thợ sửa chữa khéo léo - biết đâu bác chẳng sẵn
lòng điều trị cho cái trống đau ốm của tôi. Đường đến Kobyella đi qua chỗ
Jan Bronski. Đó là lý do duy nhất khiến tôi quyết định đợi. Jan ở gần khu
định cư Ba Lan vào quãng sáu giờ chiều, cả trong thời tiết tháng tám nóng
bức ngột ngạt, tôi vẫn đợi, nhưng không thấy Jan xuất hiện. Bình thường,
bác là người đúng giờ giấc, cứ tan sở là lên đường về nhà. Không hề tự đặt
cho mình câu hỏi rõ ràng: Cái ông-có-thể-là-bố-mày làm gì sau khi tan sở?
nhiều khi tôi cứ chờ đến bảy giờ, bảy rưỡi. Thế nhưng vẫn không thấy Jan
đâu. Kể ra tôi có thể đến chỗ bác gái Hedwig. Có thể bác Jan ốm. Có thể
bác sốt cao hay gẫy chân phải bó bột. Oskar cứ đứng nguyên tại chỗ và
