Đầu tiên là cái chết của người anh em cùng cha khác mẹ của tôi, mặc dù
tổn thất này không trực tiếp đụng chạm đến Maria. Stephan Bronski hay,
nếu quý vị muốn, Ehlers, vì cậu ta đã lấy họ của ông bố dượng, ngã xuống
trên trận tuyến Bắc cực sau khi vừa được thăng chức thiếu uý; cái chết đánh
dấu chấm hết cho binh nghiệp của cậu. Khác với Jan, cha cậu, khi bị hành
quyết ở nghĩa trang Saspe vì tội tham gia bảo vệ sở Bưu Chính Ba Lan còn
giấu trong ống tay áo một quân bài, chàng thiếu uý được chôn với huân
chương Thập Tự sắt hạng nhì, huy hiệu Bộ binh và cái gọi là huy chương
Đông Lạnh.
Cuối tháng 6, Mamăng Truczinski bị một cơn đột quỵ nhẹ khi người bưu
tá mang đến cho bà tin dữ: Trung sĩ Fritz Truczinski đã hy sinh cùng một
lúc cho ba điều lớn: đức Führer, Nhân Dân và Tổ Quốc. Chuyện này xảy ra
ở Quân khu Trung tâm và tư trang của Fritz - cái ví đựng những tấm ảnh
các cô gái xinh đẹp, phần lớn đều tươi cười, chụp ở Heidelberg, Brest,
Paris, Kreuznach va Saloniki, huân chương Thập Tự sắt hạng nhất và hạng
nhì, nhiều huy chương cho những vết thương khác nhau, tấm giáp đồng cận
chiến, hai cầu vai binh chủng chống tăng, một số thư riêng - được một viên
đại uý Kanauer nào đó gửi trực tiếp từ Tổng hành dinh Quân khu Trung tâm
về Labesweg, Langfuhr.
Matzerath giúp đỡ hết mình và chang bao lâu Mamăng Truczinski đã đỡ
tuy không bao giờ bình phục lại hoàn toàn, cả ngày bà ngồi trên chiếc ghế
bên cửa sổ, chốc chốc lại hỏi tôi hay Matzerath (mỗi ngày hai, ba bận, ông
mang đồ ăn thức uống lên) cái "Quân khu Trung tâm" ấy ở đâu, có xa
không và liệu có thể đi tàu hoả đến vào một ngày chủ nhật nào đó không.
Với tất cả thiện ý trên đời, Matzerath vẫn không soi sáng được gì cho bà.
Tuy nhiên, Oskar đã học được chút kiến thức địa lý qua các phim thời sự và
những thông cáo của Wehrmacht. Tôi bỏ ra mấy buổi chiều đằng đẵng cố
gắng dùng ngôn ngữ trống thuật lại cho Mamăng Truczinski ngồi im như
