Cuối tháng năm, bà ngoại Anna Koljaiczek đến thăm chúng tôi. Bà hổn
hển gieo mình xuống đi-văng. Bà đã đi bộ suốt từ Bissau qua Brenntau. ông
Fajngold khen bé Kurt hết lời và cũng không quên ca ngợi Maria, ông kể
dài dòng với bà về bệnh tật của tôi, nhấn đi nhấn lại lợi ích của thuốc tẩy
uế. Ông cũng có đôi lời khen Oskar đã tỏ ra rất ngoan, suốt thời gian ốm
đau không khóc một lần nào.
Bà tôi cần dầu hỏa vì ở Bissau không có điện. Ông Fajngold kể cho bà
nghe trải nghiệm của ông với xăng ở trại tập trung Treblinka và những thứ
thuốc tẩy uế đa dạng ông đã dùng với tư cách là phu tẩy uế của trại, ông bảo
Maria rót đầy dầu hoả vào hai chai lít, thêm vào đó một gói mật ong tổng
hợp và cả một xê-ri thuốc tẩy uế. Ông lơ đãng gật đầu trong khi nghe bà tôi
liệt kê tất cả những thứ đã cháy trụi ở Bissau và mỏ đá Bissau trong thời kỳ
đánh nhau. Bà cũng mô tả những thiệt hại ở Viereck nay đã đổi tên thành
Firoga như thời xưa. Và Bisau cũng được trả lại cái tên thời trước chiến
tranh là Bysew. Gòn Ehlers, dạo xưa là thủ lĩnh nông dân ở Ramkau, cái
thằng lấy con dâu của anh trai ba, Hedwig, vợ goá của Jan hy sinh ở Sở
Bưu Chính, cái thằng ấy, nông dân đã treo cổ nó bên ngoài văn phòng của
nó. Thiếu chút nữa thì họ đã treo cổ luôn Hedwig vì tội đã lấy Ehlers trong
khi là vợ goá của một anh hùng Ba Lan và cũng vì Stephan là một trung uý
và Marga thì tham gia Liên đoàn Thiếu nữ Đức.
"Thế đấy, "bà ngoại tôi nói, "họ không thể đụng đến Stephan được nữa
bỏi vì nó đã chết ở trên Bắc cực rồi. Họ định bắt Marga tống vào trại.
Nhưng rồi Vincent đã mở miệng và nói như chưa bao giờ nói hùng hồn thế
trong cả đời ông. Và bây giờ, cả hai mẹ con, Hedwig và Marga, cùng ở với
chúng tôi, giúp đỡ việc đồng áng. Nhưng Vincent, sau lần nói hăng như thế,
đã quỵ và bà nghĩ có thể ông không đậu được bao lâu nữa. Còn bà đây, bà
cũng có những rắc rối riêng của bà: đau khắp người, ở tim và nhất là ở đầu,
như có ai lấy búa nện vào sọ"
