hầm mộ ba người và lái rất từ từ - vì chiếc xe ba bánh bị quá tải – về phía
Kappes-Hamm, có nghĩa là phải qua sông Rhine ở Neuss. Từ Neuss qua
Grevenbroich đến Rommerschen, rồi rẽ trái theo đường đi Bergheim Erft.
Bỏ Rheidt và Niederaussem lại sau lưng, chúng tôi tới Oberaussem không
gãy một cái trục. Nghĩa trang nằm trên một ngọn đồi thoai thoải dốc về phía
làng.
Ôi, một toàn cảnh hùng vĩ! Dưới chân chúng tôi là vùng than mềm
Erftland. Tám ống khói của nhà máy Fortuna rít lên như sắp nổ tung. Hàng
núi cứt sắt, bên trên là những đường dây của hệ thống chuyên chở bằng xe
điện cáp. Cứ ba phút, một đoàn xe không hoặc đầy than coke, nhỏ như một
thứ đồ chơi, chạy về phía nhà máy hoặc từ đó lao đi. Một đồ chơi khác lớn
hơn, một đồ chơi của người khổng lồ, là đường dây cao thế vắt qua một góc
của nghĩa trang, dăng hàng ba, ro ro băng về phía Cologne. Những đường
dây khác hối hả chạy tới chân trời theo những hướng khác nhau, Bỉ và Hà
Lan – trung tâm của thế giới.
Chúng tôi dựng bia cho gia đình Flies.
Người đào huyệt và gã giúp việc – cái gã thay thế vai trò của Leo
Schugger ở nghĩa trang này – đi qua với những đồ nghề của họ. Cách đó ba
dãy, họ bắt đầu đào một cái huyệt chuẩn bị di chuyển người nằm đó –
những khoản bồi thường chiến trang trôi trên đường dây điện cao thế - gió
mang đến cái mùi điển hình của một cuộc cải táng trước thời hạn – không
đến nỗi lộn mửa, mới là tháng ba mà. Giữa những đống than coke, những
cánh đồng mùa xuân xanh rờn. Người đào huyệt đeo cặp kính gẫy gọng
phải buộc lại bằng dây thép, y đang bàn cãi điều gì với gã Leo Schugger
của mình. Rồi còi nhà máy Fortuna rú lên đúng một phút, làm chúng tôi hào
hển nín thở, nói chi đến người đàn bà mà hài cốt sắp bị di rời, chỉ có những
đường dây cao thế là vẫn tiếp tục công việc. Tiếng còi nhà máy lảo đảo, ngã
lộn nhào và chìm nghỉm – trong khi từ những mái đá xám của ngôi làng bốc
lên những cuộn khói báo giờ ăn trưa, kế theo là những hồi chuông nhà thờ:
