Vì vậy, ông ấm mới chẳng ngại kể lể tâm sự và nói rõ cả những bí mật
nhà nghề đáng giấu kín cho chúng tôi nghe. Nhưng trước khi cho biết
những cái “vành ngoài vành trong”, ông hãy làm trạng sư cho ông, cho địa
vị xã hội của ông, và cho cái nghề không có môn bài của ông đã.
- Tại sao tôi, dòng dõi gia thế, lại làm đến cái nghề… bất nhã này? Thưa
ông, nếu tôi có thật không ra gì thì cái đó cũng chẳng phải lỗi tự tôi, tôi đã
bị hại về hoàn cảnh xấu của xã hội. Nhưng tôi chỉ tự trách mình và vẫn nên
tự trách xã hội. Sống ở cái xã hội cờ bạc, tôi chỉ biết rằng tôi đã là kẻ rong
chơi bài bạc tự lúc thiếu thời. Tôi đã thua vì đỏ đen, tôi lại còn thua vì bịp
nữa! Tôi đã phải xa gia đình vì phá tan cơ nghiệp, tôi đã khốn khổ, ê trệ – ê
trệ nhiều phen lắm, hai ông ạ – cho nên chính ngày nay là ngày tôi đang trả
thù cái bọn đã làm tôi hư hỏng, đã ngăn rào mọi đường công danh tiến thủ
của tôi. Đó có là công lí không? Tôi tưởng: làm việc thiện để đền ơn việc
thiện, lấy việc ác để trả nghĩa việc ác, thế mới là biết sống ở đời… Nói cho
cùng, tôi cũng vui vì đã làm, đang làm, sau này nữa cũng vẫn cứ làm, cái
nghề bất lương, cái nghề tôi cho là phải. Tôi chỉ buồn có một nỗi: không
theo đuổi nổi sự nghiệp của ông cụ nhà tôi…
Đến đây, ông ấm ngừng lại, có vẻ buồn rầu. Ông có ý chờ một câu phê
phán. Tôi vội phải lộ sự tôi hiểu ý một cách kín đáo là đưa mắt nhìn cái ảnh
lớn trong một khung vàng chói một ông cụ đi hia, mặc áo rồng, đội mũ cánh
chuồn từ một chỗ trịnh trọng giữa bàn thờ nhìn một cách nghiêm khắc
xuống lũ chúng tôi. Cử chỉ ấy có lẽ khiến ông ấm được một vài phút tự
kiêu, nên lại vui lòng:
- Vậy các ông coi cờ bạc là hạng thế nào? Tâm lí họ ra sao? Họ khôn hay
họ dại đấy?… Hai chữ khôn với dại trong sự bài bạc không có nghĩa nhất
định. Nếu ông thua để vợ con phải nheo nhóc, thiên hạ sẽ đua nhau chê ông
là dại thật đấy, nhưng nếu ông được tiền nghìn bạc vạn để tậu nhà tậu
ruộng, thiên hạ họ lại xô nhau vỗ tay, ca tụng ông là khôn! Những anh cờ
bạc toàn là những anh – xin lỗi các ông – những anh… “khôn sặc máu
mồm” ra cả đấy, chứ các ông bảo họ dại cái nỗi gì? Tôi đây, tôi đã là một
thằng dại mãi rồi mà tôi lại cứ muốn cầu cái khôn trong cái dại, nên mới
phải tìm một cách “bảo hiểm” cho sự khôn!
