"Đến bụt cũng phải bực mình vì lão ta, nhưng cậu thấy, lão ta mới khác
người làm sao," người khác nói. "Dù có là người trầm tĩnh đến mấy
Mizushima cũng chẳng vớ vẩn như thằng cha tu sĩ này đâu. Còn nhớ anh ấy
oai phong ra làm sao không khi đứng ở trên xe đạn chơi đàn!" Hôm ấy vị tu
sĩ hình như đã trở lại đây sau một cuộc hành trình dài. Chiếc cà sa rách
bươm, bẩn thỉu, tóc mọc tua tủa và hai chân không đang bị băng bó. Vì là
một người thánh thiện nên có lẽ ông ta thường đi thi hành Phật sự.
Người Miến Điện sùng đạo đến độ lúc trẻ thanh niên nào cũng đi tu một
thời gian, sống hoàn toàn khổ hạnh. Vì thế chúng tôi nhìn thấy vô số tu sĩ
trẻ tuổi trạc tuổi anh em chúng tôi.
Thật mới khác làm sao, ở Nhật Bản tất cả thanh niên đều mặc quân
phục. Nhưng ở Miến Điện, họ mặc áo cà sa. Chúng tôi thường tranh luận
về điều này. Cưỡng bách huấn luyện quân sự hoặc cưỡng bách học tu tập
đạo - trong hai điều này thì điều nào tốt hơn? Điều nào tiến bộ hơn? Là một
quốc gia, là những con người, chúng ta sẽ chọn điều nào?
Thật là một thứ tranh luận kỳ lạ luôn luôn gặp bế tắc. Tóm lại, sự khác
biệt giữa hai lối sống hình như ở điểm này: tại một quốc gia thanh niên mặc
quân phục, tuổi trẻ ngày nay rõ ràng sẽ trở thành những người lớn mẫn cán,
siêng năng của ngày mai. Nếu để làm cho được việc thì quân phục là cần
thiết. Ngược lại, áo cà sa có nghĩa là để sống một cuộc sống phụng thờ
thầm lặng, chứ không phải để làm việc cực nhọc, nhất là để gây chiến
tranh. Nếu trong lúc trẻ một người mặc quần áo như thế, có lẽ người ấy sẽ
phát triển được một tâm hồn dịu dàng hòa đồng với thiên nhiên cùng bè bạn
và sẽ không có khuynh hướng hiếu chiến, vượt chướng ngại bằng chính sức
mạnh của mình.
Ngày xưa người Nhật chúng ta mặc quần áo giống như áo cà sa của tu
sĩ, nhưng ngày nay chúng ta mặc quần áo đồng phục giống Tây phương. Và
ai cũng mong muốn như thế, vì lẽ ngày nay chúng ta đã trở thành một trong
những quốc gia hoạt động nhất, mẫn cán nhất thế giới và cuộc sống thanh
bình, êm ả là một điều thuộc quá khứ rồi. Điều khác biệt cơ bản là ở thái độ
của một dân tộc; hoặc là, như người Miến Điện, chấp nhận thế giới theo
