"Cậu có ý nói cứ sống mãi mãi trong tình trạng bán khai như người
Miến Điện là phải không đấy hà?"
"Không văn minh? Đôi khi tớ nghĩ chúng mình không văn minh như
họ."
"Cậu gàn rồi. Cậu có muốn nói với tớ rằng chúng mình không văn minh
bằng cái dân tộc ở cái nơi lạc hậu, bẩn thỉu này chẳng thèm cố gắng làm
việc và giáo dục nhau đế tự lực, tự cường không đấy hử?
"Đúng thế. Chúng ta có phương tiện để tiến tới văn minh, nhưng trong
nội tâm chúng ta hãy còn là những kẻ dã man, không biết dùng những
phương tiện ấy như thế nào. Chúng ta đã làm những gì với những phương
tiện ấy trừ việc gây ra một cuộc chiến tranh khủng khiếp rồi lại còn vượt
bao đường dài kéo đến đây để xâm lăng Miến Điện, gieo rắc đau thương
khủng khiếp cho dân xứ này? Ấy thế mà họ chấp nhận đau thương khủng
khiếp đó và tiếp tục sống êm ả, thanh thản. Người Miến Điện dường như
không bao giờ phạm vào những lỗi lầm xuẩn động của chúng ta là đi đánh
người khác. Cậu bảo họ không có giáo dục nhưng họ tin tưởng vào đạo
Phật và dùng tôn giáo này làm kim chỉ nam hướng dẫn toàn cuộc sống của
họ. Họ sống một phần tuổi trẻ làm tu sĩ và lối sống của đức Phật đã trở
thành bản tính thứ hai đối với họ. Đó là lý do tại sao tâm hồn họ trong sáng,
tinh khiết, và tại sao họ sống thanh thản, yên vui. Phải chăng đó không phải
là một thứ giáo dục cao cả hơn hay sao?"
"Nhưng thế còn chuyện mức sống thấp kém thì sao? Đâu có hợp với một
con người. Thứ nhất cái thứ đạo Phật của họ chẳng có nghĩa quái gì. Từ bỏ
thế giới. Chấp nhận khổ đau. Không bận tâm đến sự việc đang trở nên tốt
hoặc xấu mà chỉ tập trung ý nghĩ vào việc giải thoát linh hồn - và sự giải
thoát chỉ đến sau khi cậu đã từ giã thế giới này, bước vào một cuộc đời mới
với tư cách một tu sĩ. Tớ hiểu, đó là kết quả của việc hiểu lời ông Phật dạy
một cách sát nghĩa như thế đấy! Cậu thấy loại Phật giáo tiểu thừa này ở
Miến Điện chứ gì. Họ thảy đều trở thành tu sĩ. Họ không quan tâm gì đến
thế giới hiện tại. Cuộc đời trên cõi thế hình như chẳng có nghĩa lý gì nên họ
không có ý muốn phát minh ra những cái mới mẻ, và chẳng bao giờ thấy họ
tỏ ra cố gắng cải tiến cuộc sống. Cho đến nay họ chưa phát triển được một
