thế chế khả dĩ giúp cho một người sống trong tự do. Liệu cậu có thế gọi cái
đó là hạnh phúc không? Cứ đà này, không bao giờ có tiến bộ cả."
"Đức Phật nhìn qua suốt loại hạnh phúc cùng tiến bộ này, và hạnh phúc
ấy dẫn tới đâu hàng nghìn năm về trước. Ngài dạy chúng sinh đừng bám
một cách tuyệt vọng vào cuộc sống trần thế, và người Miến Điện vẫn trung
thành với lời dạy của Ngài. Nếu cậu thích một thế giới văn minh, thanh
bình hơn, thì có lẽ chúng ta càng nên bắt chước người Miến Điện thay vì
người Miến Điện bắt chước chúng ta."
"Không thể được. Trong thời đại bom nguyên tử cậu không thể tà tà,
lừng khừng như người Miến Điện."
"Thật đúng thế, bởi vì chúng ta đang ở thời đại nguyên tử nên lại càng
cần phải bình thản và suy tư hơn, Chúng ta sẽ cảm thấy dễ chịu, thảnh thơi
nếu trao một điều nguy hiểm như thế vào tay các tu sĩ Miến Điện."
Chẳng bao giờ chúng tôi có thế đi tới một quyết định rõ rệt xem là quan
niệm nào hay hơn. Tuy nhiên thường thường anh em đã chấm dứt cuộc
tranh luận và đồng ý là người Miến Điện sống từng giai đoạn trong đời
sống của họ phù hợp với một nền đạo đức cao xa, và không thể bị coi là
không văn minh. Thật là sai lầm khi chế giễu họ chỉ vì họ không có cái loại
hiểu biết giống chúng ta. Họ có một cái gì diệu kỳ mà chúng ta không thế
làm sao hiểu nổi. Nhược điểm của họ chỉ là yếu đuối và không thể tự bảo
vệ để chống lại kẻ xâm lăng như chúng ta. Có lẽ họ nên chú ý hơn nữa đến
cuộc đời trần giới, không nên coi nó như là vô nghĩa mà nên đặt cho nó một
giá trị cao hơn.
Cứ thế cuộc tranh luận kéo dài. Dĩ nhiên, chúng tôi không chỉ ngồi để
tranh luận, mỗi khi có thể, chúng tôi đều đi ra ngoài ca hát.
Có lần chúng tôi cảm thấy muốn hát thử một số điệu khác nhau và chọn
một bài dân ca Miến Điện nào đó, vì hát làm hai phần thì dễ dàng. Đó là
phần Mizushima thường dùng ở trong rừng để báo hiệu hiểm nguy. Lúc
chúng tôi bắt đầu tập bài hát ấy, người Miến Điện đứng bên ngoài hàng rào
hình như thích thú lắm. Những ông già, những bà già, tay nắm tay nhau
cùng đứng hát và trẻ con trèo lên nóc hàng rào hát theo.
