thanh niên hấp tấp theo hai mẹ con đi băng qua bên kia đường. Người đàn
bà phân bua.
- Tôi có thói quen đi tránh ngôi nhà đó từ gần hai mươi năm nay. Bà
Ngoại con Hương thì từ luôn cả con đường, không hề đặt chân đến. Ngôi
nhà trước đây là từ đường chính của giòng họ Ngoại.
Cô gái ngoái nhìn đài hoa thiên tuế hiếm hoi trắng nõn trên tàng lá xanh.
- Bây giờ có lẽ anh đã hiểu vì sao gian phòng khách ở nhà la liệt bàn thờ
không có chổ đi rồi chứ gì.
Người anh độc nhất của bà Ngoại, đứa con trai một của dòng họ, theo
kháng chiến tập kết ra Bắc. Từ thời con gái Ngoại đã ngược xuôi trên mấy
dòng Ô Lâu, Thu Bồn buôn lụa. Cô gái Duy Xuyên phải lòng ông sĩ quan
Bảo An Đoàn trẻ tuổi. Đất Quãng sông núi bao la Điện Bàn, Chợ Được, Hà
Lam, Thăng Bình, Quế Sơn...và biết bao vùng chiến trận phải đi qua. Đoàn
quân đến rồi đi. Bướm đậu rồi bay. Người đàn bà một mình nuôi con và lo
toan việc nhang khói ngôi từ đường cho ấm lòng tiên tổ. Mẹ tần tảo để con
ăn học nên người. Mẹ nở mày nở mặt ngày mẹ gả con gái lấy chồng. Đám
cưới xôn xao, cô dâu chú rể, nhà trai nhà gái xúng xính lọng tàn. Mẹ vui
nhìn con có tình yêu và có cả lễ nghì ngày xưa mẹ thiếu. Sau năm bảy lăm,
Mẹ tuy lo lắng cho con cháu nhưng trong bụng cũng mừng. Người anh độc
nhất của mình đã sống sót sau cuộc chiến tranh tàn khốc trở về. Từ nay ngôi
từ đường sẽ có người trưởng nam lo việc hương khói. Niềm vui sum họp
không được bao lâu, gia đình đã có chuyện khó xử. Bà chị dâu, cô nông dân
đảng viên nghèo đói lạc hậu của thời cải cách ruộng đất, tham lam muốn
giành cả ngôi nhà tộc làm của riêng. Hai mươi năm trước cô đã dẫn đầu hò
hét những đêm đấu tố địa chủ dưới ánh đuốc loang máu vùng Nghệ Tĩnh thì
giờ đây sá gì cái lư nhang bài vị, tấm liễng ngoằn ngoèo hàng chử Nho vô
ích của mấy tên phong kiến đã chết tiệt thời nào. Người anh nghe lời vợ và
mấy đứa con thô lỗ thiếu văn hóa. Họ dọn bàn thờ từ đường xuống nhà sau,
nơi mà một góc nhà đã biến thành chổ nuôi heo, để lấy nhà trước cho thuê.
Mẹ quá tức giận đã từ chối nghĩa ruột thịt với người anh duy nhất. Bà thỉnh
nơi thờ tự gia tiên về ở với con gái và người rể có hiếu đạo. Gần hai mươi
năm nay Mẹ lại làm thêm bổn phận trưởng nam như Mẹ đã làm tròn mấy
mươi năm trước đó, từ thuở còn son.
