khiêng máy nghỉ lại ở lán.
“… Cứ tối đến, các lán sàn trên, sàn dưới, hai tầng ghép lại
bằng ống vầu tươi, người nằm người ngồi ngổn ngang. Một
ngày cật lực khiêng máy, vác giấy, tải gạo, tải muối… Tưởng như
mỗi khi ngả lưng xuống thì thiếp đi đến chết. Tiếng moóc-chi-ê
ình oàng vào sương đêm, không biết từ phía nào. Nhưng chẳng ai
có thể chợp mắt. Từ chập tối đến khuya, người nằm cứ rào rào
kháo đủ các thứ chuyện. Chẳng chuyện nào vào chuyện nào, nhưng
thú vị, hả hê. Họ đố nhau ăn uống cái gì ngon nhất, rồi lấy
quần áo ra đổi chác. Quanh quẩn chỉ vài cái cứ đổi đi đổi lại lẫn lộn,
như bọn đánh bạc. Lúc thì ồn ào như đương chè chén ở hiệu cao lâu.
Lúc thì tranh nhau giá cả, bớt xén như ở nhà cầm đồ Vạn Bảo. Lúc
lại bắt chước vợ chồng ỏn ẻn, nũng nịu. Rồi hát tuồng, gẩy đàn
mồm, mãi khuya mới ngớt “cuộc vui”...” (Khiêng máy)
Có những truyện nói về cuộc sống cơ cực của người dân
trong vùng bị chiếm đóng.
“Hờn khoác thừng kéo cày vào người, lúc đổi vai, lúc thắt ngang
bụng. Cái cánh tay cụt giơ lên, cóng rét, bị nếp thừng kéo thít
xuống. Có hôm chỗ đau lại bật máu ra, chảy thấm xuống tận
nách áo. Nhưng Hờn vẫn cắn răng, lội. Hờn chỉ còn sức dựa vào cái
thừng, lạch đi. Trên cánh đồng này biết bao nhiêu người bì bõm
cầy bừa, cấy hái quanh năm như thế, cho đến lúc phía tỉnh
gầm gừ tiếng xe, trời tảng sáng, các đồn bốt dọc đường sắp
xua nhà phạt và lính tráng vác gậy đi dò mìn, thì những người làm
đồng kiệt sức mới lục đục về làng.” (Người mất trí)
Trong một thời gian khá dài (hơn bốn năm), tôi tham gia
làm đề tài nghiên cứu khoa học do anh Tô Hoài chủ trì.
