Các ông bố bà mẹ thường hay nói: “Bỏ áo vào trong giỏ đi”, mà không biết
nói như vậy sẽ cướp đi tính tự chủ của trẻ, khiến tính dựa dẫm của trẻ bị mạnh
lên. Kết quả thì dù dùng cách nói nào chiếc áo cũng sẽ được bỏ vào giỏ,
nhưng nếu nghĩ về hiệu quả giáo dục sau đó nữa thì chúng khác nhau một trời
một vực vậy. Sở dĩ Hoàng hậu được mọi người khen ngợi là một nhà tâm lý
học trẻ thơ đại tài có lẽ cũng vì bà có sự nghiên cứu kỹ càng về sự khác nhau
chi ly trong những phạm trù này, và thực hiện nó một cách tài tình.
Dường như các bậc cha mẹ trong nhân gian đều tự cho mình cái đặc quyền ra
lệnh cho trẻ, nhưng thực chất làm theo mệnh lệnh sẽ cướp đi hứng thú đối với
hành động của đứa trẻ. Kết cục là, một đứa trẻ luôn bị ra lệnh sẽ trở thành một
người không có mệnh lệnh thì tự mình không thể làm được gì cả.
62. Cha mẹ nên bày tỏ sự vui mừng với những việc trẻ làm được thay vì
đánh giá
Một trong những nguyên nhân làm mất đi lòng ham muốn của trẻ nằm ở cách
đánh giá của cha mẹ với con. Thường người mẹ khi nhìn tranh con vẽ sẽ nói
ngay: “Con vẽ đẹp đấy!”, hoặc đôi khi nghe con hát thì chê: “Con hát dở
quá!”. Vấn đề ở đây không phải là đánh giá tốt hay không tốt, mà nhiều khi
bản thân sự đánh giá là nguyên nhân làm mất đi ham muốn của trẻ. Không chỉ
trẻ mà bất kỳ ai khi được khen đều thấy vui, nhưng không có ai hơn trẻ trong
năng lực nhận ra bằng trực cảm rằng mẹ chỉ là đang nịnh cả. Không biết có
phải vì nghĩ kích thích hứng thú của trẻ thì khen hơn là chê không mà không
ít bà mẹ con làm cái gì cũng khen. Dường như họ nghĩ rằng, chỉ cần khen là
con sẽ tiến bộ, nên thấy con vẽ tranh thì khen con vẽ đẹp, con hát thì khen con
hát hay. Nhưng thực ra trẻ em có một trực quan rất nhạy bén, nên sẽ nhận ra
ngay lời mẹ nói chỉ là nịnh bợ. Nếu chỉ toàn khen suông, thì trong não trẻ sẽ
hình thành đường rãnh xem việc được khen là điều đương nhiên, dẫn đến
nguy cơ hình thành nên đứa trẻ không chịu làm gì cả nếu như không có ai
khen. Những đứa trẻ không thỏa mãn khi chưa được khen sẽ không thể tiến
bộ được.
Ngược lại, nếu khi nào cũng nhìn và đánh giá việc trẻ làm dưới góc độ khắt
khe của người lớn, chỉ chê bai bé cũng sẽ làm mất lòng nhiệt tình và tự tin
trong bé. Điều tôi muốn nói không phải là: cha mẹ hãy đánh giá kết quả
những việc bé làm, khi cần khen thì nên khen, lúc cần chê thì phải chê. Mà tôi
băn khoăn rằng, tại sao đối với những việc con làm, các bà mẹ cứ không đánh
giá khen chê là không chịu được thế nhỉ?
Bởi vì, điều mà trẻ thực sự muốn mẹ nói với mình không phải là những lời
đánh giá khen giỏi, chê dở, mà là những câu nói thể hiện sự hạnh phúc vui
sướng của mẹ khi con đã làm được việc đó: “Ôi, con làm được rồi này!”. Việc
người mẹ vui sướng với những việc con đã làm được bất kể hay dở thế nào là
liều thuốc kích thích tốt nhất nâng cao lòng ham muốn của trẻ. Trẻ sẽ chân
