dường như là cuộc sống rất đỗi thông thường ở Mỹ. Nếu so với tác phẩm của
tôi, thì rõ ràng dù là cùng thời đại, cùng cơ cấu gia đình đi chăng nữa, phong
cách sống của họ quá khác biệt… Vậy mà nó lại khiến tôi phải một lần nữa
xem xét lại cách nghĩ của bản thân mình”.
72. Trẻ có thể hiểu được những khái niệm trừu tượng nếu cho trẻ tham
gia cùng
Tôi không có cảm giác tốt với cụm từ “giáo dục”, lý do vì khi dạy một sự vật
sự việc gì nó chỉ là việc phân tích từng cái từng cái một để làm cho học sinh
hiểu ý nghĩa đó. Nếu nói phải làm cho học sinh hiểu được ý nghĩa thì mới gọi
là giáo dục thì tức là việc dạy dỗ trong thời kỳ khuôn mẫu cho trẻ thơ há
chẳng phải việc làm vô nghĩa hay sao.
Tôi cho rằng, kể cả không hiểu được ý nghĩa đi nữa, thì chỉ cần trẻ tiếp thu
một cách sinh lý những kích thích được mang lại thì điều đó cũng sẽ trở thành
tri thức, và dần dần tự nhiên trẻ sẽ hiểu được. Nếu không phải vậy, thì tại sao
ngay cả người lớn là người nước ngoài học tiếng Nhật cũng thấy khó, nhưng
một đứa trẻ bé xíu có thể nói được không chút khó khăn. Nhà tâm lý học nhi
đồng nổi tiếng người Thụy Sĩ – Jean Piaget(*) có đưa ra quan điểm: “Nếu đứa
trẻ chưa được 4 tuổi thì chưa thể lý giải được các khái niệm trừu tượng”. Tuy
nhiên, theo tôi dù khái niệm trừu tượng đến mấy, nhưng nếu đứa trẻ ghi nhớ
nó như là một khuôn mẫu và tiếp nhận nó một cách sinh lý vào đầu, thì đến
một lúc nào đó trẻ sẽ lý giải được những khái niệm đó. Do đó, tôi khẳng định
rằng, việc khắc ghi vào bộ não của trẻ những khái niệm trừu tượng như là một
khuôn mẫu mới chính là bản chất thật sự mà giáo dục cần làm.
(*) Jean Piaget (1896 – 1980) là một nhà tâm lý học và triết học người Thụy
Sĩ. Ông nổi tiếng về những nghiên cứu nhận thức luận với trẻ em.
Để dễ hiểu hơn, tôi đưa ra ví dụ sau đây. Người mẹ khi đứng hay khi nằm thì
đứa trẻ nào cũng đều nhận ra được. Dù đứa trẻ không hiểu được những khái
niệm trừu tượng như vuông góc, thẳng hàng đi chăng nữa thì trong bộ não trẻ
vẫn ghi vào theo khuôn mẫu là lúc mẹ đứng là vuông góc, lúc mẹ nằm là
thẳng hàng. Những cụm từ như vuông góc, thẳng hàng thì sau này nhớ cũng
được, điều cần thiết ở đây chỉ là công phu để làm sao khuôn mẫu hóa được
những khái niệm trừu tượng mà thôi. Do vậy, thay vì vẽ trên giấy để mô tả
đường thẳng vuông góc hay thẳng hàng, việc bản thân người mẹ đứng lên,
nằm xuống chắc chắn có hiệu quả giáo dục hơn nhiều.
Ở trường mẫu giáo của Mỹ, đã thành công với việc cho trải nghiệm các khái
niệm trừu tượng thông qua việc dùng cơ thể, nói cách khác là hành động, nhờ
đó giúp cho bản thân trẻ trải nghiệm và nhớ được tri thức đó. Ví dụ, muốn
cho trẻ tưởng tượng được khái niệm số 7, đầu tiên người ta sẽ cho 5 em học
sinh đứng lên hai cột xà ngang, như thế sẽ có các em khác cũng muốn được
