nhân dân quyết định. Và nhờ thế mà chúng trở nên vĩ đại, bởi vì khi nhân
dân nắm quyền tối thượng mà chúng lại được nhân dân nghe theo, thì có
khác gì chính những kẻ mị dân nắm quyền tối thượng? Chưa hết, khi người
dân có những kiện cáo liên quan đến quan chức, thì kẻ mị dân sẽ nói là “để
nhân dân quyết định.” Nhân dân, dĩ nhiên, rất hân hoan chấp nhận lời mời
gọi này, và như thế càng ngày uy quyền của chính quyền càng bị suy giảm.
Chế độ dân chủ kiểu này, ai cũng thấy, không phải là một chế độ chính trị
theo hiến pháp. Nơi nào luật pháp không có quyền lực, nơi đó không có
hiến pháp. Luật pháp phải được xem là tối thượng và tổng quát, quan chức
chỉ phán xét theo điều luật cho những trường hợp cá biệt. Chỉ như thế thì
chế độ chính trị mới được xem là hợp hiến. Tóm lại, nếu dân chủ là một thể
chế chính trị thực sự, thì hệ thống chính trị mà mọi điều đều được quyết
định bằng nghị quyết, thì chế độ đó không thể được coi là dân chủ hiểu
theo nghĩa đúng đắn của từ ngữ này, bởi vì nghị quyết là những quyết định
cho những trường hợp cá biệt.
Đó là là những mô hình chế độ dân chủ khác nhau đã được bàn qua trong
chương này.
