Chương 5
Chế độ quả đầu cũng có nhiều loại khác nhau. Loại thứ nhất đòi hỏi phải có
tài sản ở mức độ cao để cho người nghèo, dù là đa số, cũng không được
tham chính, còn ai có đủ tiêu chuẩn này đều được dự phần. Loại thứ hai
cũng theo tài sản nhưng ở mức độ cao hơn và chỉ những ai ở mức độ này
mới được tuyển lựa vào các chức vụ đang thiếu. Nếu sự tuyển lựa này dựa
trên tài năng, thì đó là chế độ quý tộc, còn dựa trên giai cấp có đặc quyền,
thì đó là quả đầu. Một loại khác nữa là cha truyền con nối. Loại thứ tư cũng
cha truyền con nối, nhưng quan chức có quyền tối thượng chứ không phải
luật pháp. Trong các loại chế độ quả đầu, loại này cũng tương tự như bạo
chúa trong chế độ quân chủ và loại cuối cùng trong chế độ dân chủ bàn đến
ở chương trên. Loai này còn được biết đến qua tên “hội đồng lãnh đạo”
(quyền lực chính trị nằm trong tay nhiều gia đình).
Đó là những loại chế độ quả đầu và dân chủ khác nhau. Tuy nhiên, ta nên
nhớ rằng, trong nhiều nước mặc dù chế độ được thiết lập [bởi luật pháp]
không phải là chế độ dân chủ, nhưng qua giáo dục và tập quán, người dân
cũng thể hiện được tính chất dân chủ; ngược lại, có những nước chế độ
được thiết lập là chế độ dân chủ, nhưng lại bị điều hành bởi tinh thần quả
đầu. Điều này thường xảy ra sau một cuộc cách mạng: chính quyền không
thay đổi ngay một lúc; khởi đầu phe thắng thế thoả mãn với quyền lực nên
không cần thay đổi nhiều về luật pháp, dù đang nắm toàn quyền.
