rất có thể có một người hay một nhóm người siêu tuyệt hơn mọi người, chỉ
một mực chăm lo cho cái tốt chung của quốc gia, và theo luận lý tự nhiên
thì người này hay nhóm người này nắm quyền tối thượng là thuận lý. Tuy
nhiên, Aristotle cũng lưu ý: những người như vậy là “thần thánh chứ không
phải là con người” (C.13).
Quyển IV gồm 16 chương. Trong Quyển IV, Aristotle luận về các mô hình
hiến pháp (chế độ) và các dạng khác nhau của từng mô hình trong thực tế.
Aristotle cho rằng, chính trị cũng giống như nghệ thuật và khoa học cần
được xem xét không những dưới lăng kính lý tưởng, mà còn trong bản chất
thực tế; nghĩa là, nhận định xem mô hình nào là mô hình tối hảo trong một
tình huống đặc thù nào đó; đâu là phương cách hữu hiệu nhất để duy trì một
chế độ; tính theo trung bình giữa các nước, thì mô hình nào là mô hình tốt
nhất; các dạng chế độ chính có những biến thể nào khác nhau; và đặc biệt
chú trọng đến hai chế độ Dân chủ và Quả đầu. Thêm vào đó, Aristotle nhấn
mạnh luật pháp phải tương ứng với hiến pháp, chứ không phải ngược lại.
Aristotle định nghĩa hiến pháp là “cách thức tổ chức cơ cấu chính quyền
trong một nước, cách thức phân bố quyền lực được ấn định, chủ quyền tối
thượng được xác định, và mục tiêu tối hậu của quốc gia mà mọi cơ quan và
toàn thể dân chúng nhắm tới” (C.1, §10). Nói một cách khác, hiến pháp là
cơ sở, trên đó, mọi luật pháp của quốc gia được ban hành.
Trong Chương 2-10, Aristotle liệt kê các chế độ khác nhau và phân tích tỉ
mỉ những ưu điểm cũng như nhược điểm của các chế độ này, nhất là các
biến thể của nó như quả đầu, bạo chúa, và dân chủ.
Từ Chương 11-16, Aristotle phân tích xem đâu là mô hình chính trị, một
cách tổng quát, khả thi nhất cho đa số các quốc gia. Aristotle đưa ra khái
niệm về mô hình chế độ hỗn hợp giữa quả đầu và dân chủ mà ông gọi là
“polity” (đã nói đến trong Quyển III) và cách thức tổ chức chế độ theo kiểu
này. Aristotle cũng quan niệm rằng, trong một tập thể, cái tốt nhất bao giờ
cũng là số trung bình cộng, không thái quá mà cũng không bất cập. Và
