Chương 2
Vấn đề kế tiếp cần được thảo luận là hạnh phúc của cá nhân và của quốc
gia giống nhau hay khác nhau? Câu trả lời thật hiển nhiên vì ai cũng đồng ý
là hạnh phúc của cả hai giống như nhau. Đối với những người cho rằng
hạnh phúc của cá nhân nằm ở chỗ có nhiều của cải, thì họ cũng cho rằng
một nước có hạnh phúc là một nước giàu có về vật chất. Đối với những
người cho rằng phải có uy quyền như một nhà độc tài mới là hạnh phúc, thì
họ cũng cho rằng một nước có hạnh phúc là một đế quốc cai trị nhiều nước
khác. Còn những người cho rằng đức hạnh mới tạo nên hạnh phúc, cũng
cho rằng một nước càng có đạo đức chừng nào thì nước đó càng có hạnh
phúc chừng đó. Có hai điểm ta cần xem xét ở đây. Câu hỏi thứ nhất có hai
phần: đời sống của một người công dân [có những bổn phận và nghĩa vụ
đối với đất nước], và đời sống của một ngoại kiều chẳng có mối dây quan
hệ chính trị nào hết, thì đời sống nào đáng sống hơn? Và câu hỏi thứ hai:
mô hình chính quyền nào là mô hình tốt nhất, hay điều kiện tốt nhất của
một nước là điều kiện nào, giả thiết rằng ai cũng muốn tham gia vào chính
sự, hoặc là chỉ có một đa số nào đó mà thôi? Vì câu hỏi thứ hai liên quan
đến những suy tư và bàn luận chính trị mà chúng ta cũng đang thảo luận về
chính trị, nên đó sẽ là chủ đề chính của chúng ta.
Ta thấy hiển nhiên rằng, mô hình chính quyền tốt nhất là một chính quyền
trong đó mọi người, bất kể là ai, đều có thể sinh hoạt theo đúng khả năng
cao nhất của họ và sống một đời sống hạnh phúc. Nhưng ngay cả đối với
những người đồng ý rằng một đời sống đức hạnh là một cuộc đời đáng
sống nhất cũng có quan điểm khác nhau về vấn đề sau: giữa hai đời sống
của những người tích cực tham gia vào chính sự và đời sống của những
người không cần đến của cải vật chất, tức là đời sống của những triết gia,
thì đời sống nào có ý nghĩa và đáng sống hơn? Cả hai đời sống này - của
triết gia và của chính khách - được những người cổ xuý cho đức hạnh,
