CHÍNH TRỊ LUẬN (THE POLITICS) - Trang 284

mạnh hơn. Nhưng, như ta đã bàn, phải có một giới hạn. Con số giới hạn đó
là gì, thì qua kinh nghiệm, ta thấy cũng không khó xác định cho lắm. Cả
người cầm quyền và người dân đều có chức năng riêng biệt phải thực hiện;
chức năng của người cầm quyền là cai trị và phân xử, [còn chức năng của
người dân là bầu ra người cầm quyền]. Nhưng, nếu người dân muốn bầu ra
người xứng đáng, căn cứ trên tài năng của họ, thì người dân cần phải biết rõ
về tư cách và phẩm hạnh của ứng viên; nếu không, việc bầu cử sẽ sai lầm
và việc cai trị đất nước hay phán xử cũng sai nốt. Khi dân số quá đông, việc
chọn nơi cư trú của họ cũng tuỳ theo ý thích; đây là một việc nên tránh.
Thêm nữa, khi dân số quá đông, ngoại kiều và thường trú nhân cũng dễ
dàng làm những việc chỉ có công dân mới có quyền làm, vì dân số đông
quá, ai kiểm tra cho nổi? Như vậy, cái giới hạn về dân số tốt nhất cho một
nước là con số vừa đủ để một nước có thể tự túc trong mọi sinh hoạt vật
chất của đời sống và có thể kiểm tra dân số một cách dễ dàng [để người dân
đều biết rõ khả năng và tài đức của nhau]. Đến đây ta đã bàn tạm đủ về diện
tích và dân số của một nước.