CHÍNH TRỊ LUẬN (THE POLITICS) - Trang 52

đem lại thực phẩm nhưng cũng đem lại lợi nhuận. Nghệ thuật khai thác
khoáng sản tự nó cũng chia làm nhiều ngành vì có nhiều loại khoáng sản
trong lòng đất. Tôi đã bàn một cách tổng quát về các loại nghệ thuật tích
luỹ của cải; khi thực hành có lẽ sẽ cần phải có sự nghiên cứu tỉ mỉ hơn,
nhưng bàn rộng về đề tài sẽ làm một số người chán ngán. [Nói vắn tắt,]
những nghề đòi hỏi nhiều kỹ năng là những nghề ít may rủi nhất: nghề
nguy khó nhất là những nghề có thể mang lại thương tích, nghề hạ tiện nhất
là những nghề lao động chân tay, và nghề tầm thường nhất là những nghề
không đòi hỏi sự xuất sắc. Nhiều người đã viết về các đề tài này, như
Chares người xứ Paros và
Apollodorus người xứ Lemnos đã viết về cách canh tác ruộng bắp và vườn
nho và ô -liu; các đề tài khác cũng có nhiều người viết; ai muốn tìm hiểu
thêm về các đề tài này có thể tham khảo các sách vở nói trên. Ta cũng nên
thu thập các câu chuyện còn rải rác về gương thành công của những người
tạo dựng được tài sản; điều này rất có ích cho những người xem trọng nghệ
thuật làm giàu. Thí dụ như giai thoại về Thales, một triết gia người xứ
Miletus, đã sáng chế ra một phương pháp làm ra nhiều tiền, phương pháp ai
cũng áp dụng được hết, nhưng ai cũng cho là Thales sáng chế ra vì ông nổi
tiếng là người khôn ngoan. [Lúc đầu,] ai cũng thấy Thales là người nghèo
khổ, và chế diễu sự vô ích của triết học. Giai thoại kể rằng nhờ vào khả
năng xem thiên văn, từ mùa đông năm trước Thales đã biết rằng mùa hè
sang năm ô-liu sẽ được mùa, cho nên với chút ít tiền dành dụm được ông
đã đặt cọc thuê hết tất cả các máy ép dầu
ô-liu trong vùng Chios và Miletus mà chẳng có ai thèm để ý và cạnh tranh.
Khi đến mùa thu hoạch, ô-liu quả nhiên được mùa và nhu cầu ép dầu tăng
vọt; đến lúc đó Thales mới cho thuê lại các máy ép dầu theo giá mình định
và kiếm được thật nhiều tiền. Do đó, Thales đã chứng minh cho cả thế giới
biết là các triết gia có thể làm giàu một cách dễ dàng, nhưng đó không phải
là hoài bão của họ. Giai thoại này được truyền tụng để minh chứng cho sự
khôn ngoan của Thales, nhưng như tôi đã nói, cách thức làm giàu của ông
ai cũng áp dụng được hết, và đó không gì khác hơn là tạo ra sự độc quyền.
Phương thức này cũng được các thị-quốc áp dụng khi thiếu tiền; họ tạo ra