Chương 5
Kế tiếp, ta hãy xét xem nên quản trị tài sản như thế nào: có nên để cho công
dân của một quốc gia lý tưởng sở hữu tài sản riêng rẽ hay tài sản thuộc về
của chung của quốc gia? Ta có thể xem xét vấn đề này một cách riêng rẽ
không dính tới đề nghị lập một cộng đồng có vợ chung, con chung. Ngay
cả giả như rằng vợ và con của ai thuộc về người nấy như phong tục hiện
hành, thì liệu đề nghị mọi người cùng chia sẻ tài sản chung có đem lại lợi
ích nào chăng? Có ba trường hợp có thể xảy ra: thứ nhất, đất đai canh tác
có thể chia ra, nhưng sản phẩm làm ra lại để trong kho chung cho mọi
người cùng sử dụng; cách này một vài nước đang áp dụng. Hay là, thứ hai,
đất đai canh tác là của chung và mọi người cùng chung sức canh tác, nhưng
sản phẩm thu hoạch được lại chia ra cho từng người để tuỳ nghi sử dụng;
cách này là hình thức tài sản chung mà một vài nước man rợ đang áp dụng.
Hay là, thứ ba, cả đất đai và sản phẩm đều thuộc về của chung.
Khi người nông dân không phải là chủ nhân của đất đai (trường hợp họ là
nông nô hay nô lệ), trường hợp này dễ giải quyết; nhưng khi chính chủ điền
cũng là người canh tác, thì vấn đề sở hữu trở nên rắc rối. Nếu họ không
chia nhau đồng đều công việc và hoa màu thu hoạch được, thì kẻ làm nhiều
mà hưởng ít chắc chắn sẽ phàn nàn những kẻ làm ít mà hưởng nhiều. Thực
ra khi con người sống chung với nhau và có quan hệ với nhau, khó khăn
luôn luôn xảy ra, nhất là khi con người lại chia sẻ chung tài sản nữa. Thí dụ
điển hình là những lữ khách kết đoàn để cùng đi, ngày nào cũng có những
cuộc cãi vã về đủ thứ lặt vặt và dễ phật lòng nhau vì những chuyện chẳng
đáng vào đâu. Cũng giống như đối với những kẻ hầu hạ dễ làm ta mất lòng
vì có quan hệ hàng ngày.
Đó chỉ là một số những điều bất lợi khi tổ chức xã hội cùng có chung tài
sản. Cách thức tổ chức hiện nay [tài sản thuộc tư nhân], nếu được phong
