cách mạng, như người ta đã nhận thấy điều đó năm 1925, bởi sự ghê tởm
đối với việc xâm chiếm thuộc địa như tôi đã thấy ở Đông Dương”.
Cả trước khi đứng lên chống chủ nghĩa phát xít ở châu Âu và trui rèn trong
cuộc chiến đấu đó thành một nhân vật huyền thoại, Malraux đã mở ra một
bản án chống lại chủ nghĩa thực dân, không phải chỉ vì chế độ này vi phạm
quyền bình đẳng mà còn vì nó sỉ nhục nhân cách một dân tộc năng động.
Không phải những trang viết của ông năm 1935 đã thức tỉnh nước Việt
Nam hiện đại mà người ta muốn tin rằng nhiều thanh niên Việt Nam khích
động và tủi hổ nuôi chí nổi dậy từ bài viết bốc lửa đó: Nếu một người châu
Âu lại có thể khám phá ra bao sức mạnh của họ, thì đã đến lúc họ phải bắt
tay hành động. Năm 1941 Mặt trận Việt Minh ra đời và 4 năm sau Hồ Chí
Minh tuyên bố nền độc lập của Việt Nam.
Vào năm mà ông xuất bản tác phẩm Thân phận con người (1933), bọn quốc
xã lên cầm quyền ở Berlin, và Malraux đã không hề mơ hồ, rồi người du
kích trong tác phẩm Những kẻ chinh phục trở thành người lính xung kích
trong cuộc đấu tranh chống phát xít. Tháng 7 năm 1936, ông chạy sang Tây
Ban Nha để bảo vệ chính phủ cộng hòa và Mặt trận bình dân khi mà chính
phủ “Bình dân” Pháp đứng xa để nhìn cuộc xung đột đó. Malraux, tác giả
của Hy vọng, như người ta biết, đã không chuyển hướng được tiến trình
cuộc chiến như nhân vật Hedjaz của mình, nhưng trước khi những binh
đoàn quốc tế được thành lập thì phi đội của ông những chiến sĩ tình nguyện
và những lính “đánh thuê” đã tham gia hơn một chục trận đánh để cứu vãn
thủ đô cộng hòa trong nhiều tháng trời. Tác phẩm Hy vọng, mà phần một
ông đặt tên là Ảo tưởng trữ tình, không chỉ hạn chế trong những biến cố
Tây Ban Nha mà còn hướng đến những cuộc đấu tranh giữa thế kỷ nhằm
thay đổi thân phận con người. Chính ông đã từng tuyên bố với Claude
Santelli 30 năm sau rằng cả khi Hitler có thắng trận thì hy vọng của những
người đã chiến đấu chống lại cũng không phải là vô ích. Tác phẩm này xem
ra không còn là cái mốt được sùng bái vì nó thuộc thể “phóng sự”.
