Trước hết Borges là một trí thức lớn, một Thư viện Babel (tên một thiên
truyện của ông) không chỉ chứa tất cả những cuốn sách đã được viết ra mà
mọi cuốn sách có thể sẽ được viết ra. Hơn nữa bản thân cuộc đời ông xem
ra cùng gắn liền với thư viện: Thư viện khổng lồ của người cha, một luật sư
kiêm triết gia, rồi thư viện quốc gia Argentina mà ông là bạn đọc thường
xuyên và không biết mệt mỏi trước khi trở thành vị giám đốc của nó.
Đối với ông, thư viện cũng là bản đồ thế giới. Trong Atlas ông đã kể ra một
số nơi: Sau Buenos Aires và Genève, những thành phố của tuổi thơ và khi
lớn khôn, đến những chuyến chu du với người vợ là Maria Kodama từ đảo
Crete đến Reykjavik, từ Majorque đến khu phố Latinh, từ Venise đến
Istanbul. Đi đi, lại lại, từ chuyến đi đến tác phẩm, từ ý tưởng đến cảm quan,
từ Borges đến Borges và ngược lại. Có rất nhiều truyện nói lên cuộc đối
thoại không thể có giữa người viết truyện với một Borges khác, già hơn hay
trẻ hơn tùy bối cảnh thiên truyện. Những truyện này nằm trong những tác
phẩm gây rối nhất trong văn học, đưa ra những biến số về địa lý và mang
đầy nghịch lý. Giống như những triết gia của hành tinh Tlon (trong Khu
vườn có những lối rẽ đôi) Borges không tìm thấy chân lý mà sự kinh ngạc.
Ông nói “siêu hình là một nhánh của văn học huyễn tưởng”. L’Aede cầm
lấy chiếc thụ cầm và tự kinh ngạc về mình. Tiếng nói các nhân vật xưa hòa
lẫn với tiếng nói của ông, Homère, Averroes, Spinoza, Du Ryer, Voltaire,
Schopenhauer, Blake, Kafka, Keats, Poe, Whitman, Melville… Họ gặp
nhau, trở lại với tình yêu chứa chan, trong khi Mallarmé hay Joyce thì bị
kết tội là huyền bí và sa xuống chín tầng địa ngục. Và ông viết: “Giấc mơ
của một người tham dự vào ký ức của mọi người”. Ông còn viết một truyện
kể nói đến giấc mơ Hồ điệp của Trang Tử, mà có người còn cho là còn hay
hơn Shakespeare khi nói rằng “Chúng ta là chất liệu mà các giấc mơ đã tạo
ra” vì rằng câu nói đó quá chung chung. Con bướm gợi nên sự gần gũi với
cuộc sống - bướm là sinh vật có đời sống ngắn ngủi nên hoán dụ đó thật
tuyệt vời. Đọc Borges là suy ngẫm dù ta chẳng muốn và chìa bàn tay đến
cái tự tan chảy khi người ta muốn nắm lấy nó. Là một nhà văn thế giới với
một kiến thức bách khoa nhưng có một văn phong dí dỏm, người ta dễ dàng
