Cuộc đào thoát huyền bí
Sau một cuộc nhịn ăn để phản đối lại chính phủ mới về việc bãi bỏ lệnh đặc
xá, Nazim Hikmet đã được trả tự do năm 1950. Đến đâu cũng bị khủng bố,
ông đã phải chọn một quyết định bất đắc dĩ – rời bỏ đất nước. Sau này,
Refik Erduran, người anh rể của ông, kể lại: “Tình hình thật là kỳ quái, bởi
vì Nazim là một con người lễ độ, hoàn toàn không gây sự với ai, có một
khiếu hài hước lớn. Thế nhưng, ngôi nhà lúc nào cũng bị cảnh sát bao vây”.
Suốt 20 năm trời, Erduran đã không hề hé miệng về việc ông tham dự vào
chuyến chạy trốn khó tin của Nazim Hikmet. Ông đã lái chiếc ca-nô chở
Hikmet đến Hắc Hải và sau đó lên chiếc tàu thủy của Rumani. “Đứng trên
boong tàu, Hikmet bảo tôi: Đi với tôi đi, và mắt ứa lệ”. Theo lời khuyên
của Hikmet, sau này Erduran đã đi vào văn học.
Là con một thế gia, vượt ra mọi sự ngờ vực, Erduran đã không hề bị cảnh
sát tra vấn và vì thế sự đào thoát của Nazim đối với cảnh sát vẫn là một bí
ẩn không mò ra được.
Những năm vừa qua, ở Thổ Nhĩ Kỳ có một làn sóng đòi phục hồi chính
thức cho nhà thơ. Với sáng kiến của người chị, bà Samiye Yaltirim, một tổ
chức được thành lập năm 1991: Hội bảo trợ Nghệ thuật và Văn hóa Nazim
Hikmet, mà mục tiêu hàng đầu là khôi phục lại quốc tịch Thổ cho nhà thơ
sau khi ông mất. Nếu cần, hội sẽ sẵn sàng kiện đến tòa án châu Âu về
quyền con người để đạt được mục tiêu này.
“Nazim đã có mặt trong chúng ta”
Nhưng hội này còn muốn mình mở một trung tâm để bảo tồn những thư
tịch và vật dụng cá nhân của nhà thơ. Kiymet Coskun, tổng thư ký hội nói:
“Chúng tôi muốn bất cứ ai cũng tiếp cận được với những kỷ vật của Nazim
Hikmet”. Sự tài trợ của nhà nước là thiết yếu để có một nguồn quỹ cần thiết
cho công việc này. Bộ trưởng văn hóa Fikrì Saglar đã ủng hộ những nỗ lực
của hội, nhưng quyền lực ông lại bị hạn chế trước sự chống đối của một
