giờ than vãn. Trong bức thư khuyến khích người em ruột của mình là
Michel, Chekhov viết: “Vì sao em tự coi mình là kẻ hèn mọn không đáng
để ý?... Giữa mọi người, em phải ý thức được nhân phẩm của mình. Em là
một người trung thực, có phải không nào? Vậy thì em hãy biết tôn trọng
con người trung thực dù là nhỏ bé trong em. Đừng bao giờ cho rằng con
người nhỏ bé trung thực là hèn mọn”.
Ý nhị nhưng buồn rầu, tốt bụng nhưng lạnh lùng, vị kỷ nhưng nhạy cảm
với nỗi khổ đau của con người, Chekhov cống hiến đời mình cho y học và
văn học, làm say mê lòng người nhưng lòng mình thì buồn chán.
Chekhov nói: “Trong thế giới này, sự lạnh lùng là không thể thiếu. Chỉ có
những kẻ lạnh lùng mới có thể nhìn nhận sự việc một cách tỏ tường, mới có
thể cư xử đúng và hành động. Ở tôi, ngọn lửa cháy đều đều và biếng nhác,
thiếu một ngọn lửa nồng đượm, bởi thế tôi không thể phạm một điều dại
dột tai tiếng nào, cũng không thể hành động được một cách thông minh đặc
biệt. Tôi thiếu xúc cảm mãnh liệt”. Ông thường nhắc lại những lời này
trong suốt cuộc đời viết văn của mình.
Những con người bình thường và trí thức là hai tầng lớp trọng tâm trong tác
phẩm của Chekhov. Ở đây, chủ đề về sự lãnh đạm được thể hiện theo hai
cách: Hoặc nhân vật là một người có giáo dục mãn nguyện về tinh thần, rút
vào vỏ ốc của mình, hoặc là một người tầm thường, đần độn và bàng quan.
Luôn luôn có vực thẳm ngăn cách hai nhóm người này và điều đó cung cấp
chủ đề cho nhiều tác phẩm của ông.
Chekhov cố gắng làm thức tỉnh tâm hồn con người, kéo anh ta ra khỏi vỏ
ốc cá nhân. Ông viết: “Con người sẽ trở nên tốt đẹp hơn khi bạn chỉ cho
anh ta thấy thực anh ta là người như thế nào”. Bởi vì ông tin rằng một con
người trong vỏ ốc cá nhân (dù đó là vỏ thỏa mãn về tinh thần hay là vỏ lãnh
đạm vô tri vô giác) sẽ trở nên nhẫn tâm và rập khuôn máy móc.
