Ông Cri-xtốp Cô-lông, người chỉ huy của họ, đã được quyền ghi lên trên
các huy chương của ông câu châm ngôn đầy tự hào như sau:
“Vì Nhà nước Cát-xti-ơ và vì Hoàng đế Lê-ông,
Cô-lông đã tìm ra một thế giới mới”.
Thực ra thì cái “Thế giới mới” đó là rất cũ rồi. Nhưng người Âu đó
không thể ngờ được rằng họ đã tìm thấy ở châu Mỹ cái thời quá khứ của
chính họ, một thời quá khứ đã lâu đời đến nỗi họ đã quên hẳn nó từ lâu rồi.
Những phong tục của người da đỏ đối với họ hoàn toàn xa lạ và khó hiểu:
từ nhà cửa, quần áo, đến cách cư xử, mọi cái đều khác hẳn ở châu Âu.
Những người da đỏ ở Bắc Mỹ lúc đó còn chế tạo những cái chùy và mũi
tên bằng đá hay bằng xương. Họ hoàn toàn không biết đến sắt. Nhưng họ
cũng có biết một chút nghề nông. Họ gieo ngô, trồng bí, đậu, thuốc lá. Công
việc chính mà họ thành thạo là nghề săn bắn. Họ sống trong những nhà gỗ và
rào làng bằng những dãy cọc gỗ cao.
Những người da đỏ ở miền nam, ở nước Mê-hi-cô, đã có những công cụ
bằng đồng và đồ trang sức bằng vàng. Họ xây dựng những ngôi nhà lớn bằng
gạch sống có trát bằng thạch cao.
Tất cả những điều này đã được các tên thực dân đầu tiên và những kẻ đã
chinh phục được châu Mỹ mô tả tỉ mỉ, chính xác trong các cuốn nhật ký của
mình.
Nhưng mô tả vật dụng thì dễ dàng hơn mô tả trật tự xã hội.
