Xem A. Kohut, L Feuerbach (Leipzig, 1909), p. 77; và Ausgewahlte
Briefe von und an Feuerbach [Các bức thư chọn lọc của và gửi cho
Feuerbach], ed. W. Bolin (Leipzig, 1904), vol. 1, p. 256, tại đó trong một
bức thư gửi anh trai, viết từ Frankfurt ngày 12 tháng 3 năm 1832,
Feuerbach giải thích rằng “Paris là một nơi mà lòng tôi từ lâu đã hướng
đến, là nơi tôi đã chuẩn bị cho mình trong một niềm thôi thúc không nguôi
bằng cách học tiếng Pháp ngay từ rất sớm và ngày càng khẩn trương hơn;
là một nơi chốn thích hợp hoàn toàn với cá tính của tôi, với triết học của
tôi, vì thế, là nơi mà những năng lực của tôi được phát triển, kể cả những
năng lực tôi chưa từng biết tới cũng có thể sẽ ra đời”.
Xem Maxim Kowalewski, Karl Marx, Eine Sammlung von
Erinnerungen und Aufsatzen Zurich: V. Adoratskij, 1934), p. 223. Có thể
suy từ một nhận xét của W. Sulzbach trong Die Anfange der
materialistischen Geschichtsauffassung (Stuttgart, 1911), p. 3, rằng có vẻ
còn có bằng chứng độc lập khác rằng Marx đã nghiên cứu các tác phẩm của
Saint-Simon khi còn đi học. Nhưng tôi đã không thể lần ra được bằng
chứng đó.
Ngoài một số tác phẩm ra đời trưởc đó của các tác giả Muckle,
Eckstein, Cunow và Sulzbach, xin đặc biệt lưu ý Kurt Breysig, Vom
historischen Werden, vol. 2, pp. 64 et seq.,84; và W. Heider, Die
Geschichts-lehre von Karl Marx, ”Forschungen”, V.V., ed. K. Breysig, no.
3 (1931), p. 19. Những đề nghị này cũng đã được xác nhận qua bài nghiên
cứu cẩn thận của V. Volgin, “Ueber die historische stellung Saint-Simons”,
Marx-Engels Archiv, vol. 1/1 (Frankfurt am Main, 1926), pp. 82-118.
Xem H. Dietzel, Rodbertus (1888), vol. 1, p. 5, vol. 2, pp. 40, 44,
51, 66, 132 et seq.,184- 89; C. Andler, Les origines du socialisme d’etat en
Allemagne (Paris, 1897), p. 107, 111;C. Gide và C. Rist, Histoire des
doctrines économiques (Paris, 1909), pp. 481, 484, 488, 490; F. Muckle,
Die grossen Sozialisten (Leipzig, 1920), vol. 2, p. 77; W. Eucken,
“ZurWurdigung Saint- Simons”Jahrbuch fur Volkswirtschaft und
Gesetzgebung vol. 45 (1921), p.1052. Sự phản đối gần đây đối với luận
