(Leipzig and Berlin, 1921), p. 166, và Popper, Open Society, vol. 2, p. 39.
Về Comte, xem Cours, vol. 4, pp. 266 ff.
Về Feuerbach, xem S. Rawidowicz, Ludwig Feuerbachs Philosophie
(Berlin, 1931); K.Lowith, op. cit; A. Lévy, La philosophie du Peuerbach
(Paris, 1904); và F. Lombardi, L. Feuerbach (Rorence, 1935). Một nghiên
cứu viết bằng tiếng Anh gần đây về Feuerbach bởiW. B. Chamberlain,
Heaven Wasn't His Destination (London, 1941), đáng tiếc là rất không thỏa
đáng. Về các xu hướng chủ nghĩa thực chứng lan tràn rộng rãi trong nhóm
Hegel Trẻ, cụ thể xem D. Koigen, Zur Vorgeschichte des modernen
philosophischen Sozialismus in Deutschland (Bern, 1901).
L. Feuerbach gửi W. Bolin, 20 tháng 10 năm 1860, Ausgewahlte
Briefe von und anFeuerbach, ed. Ư. Bolin (Leipzig, 1904), vol. 2,246-47.
Về các nghiên cứu đầu tiên về chủ đề này, xem Heinz Nitschke,
“Die Geschichtsphilosophie Lorenz von Steins”, Historische Zeitschrift,
supp. 26 (1932), esp. p. 136,; và T. G. Masaryk, Die philoso- phischen und
soziologischen Grundlagen des Marxismus (Vienna, 1899), p. 34.
Về Jules Lechevalier, xem H. Ahrens, Naturrecht, 6th ed. (Vienna,
1870), vol. 1, p. 204;Charles Pelarin, Notice sur Jules Lechevalier et Abel
Transon (Paris, 1877); A. V.Wenckstern, Marx (Leipzig, 1896), pp. 205 f.;
và S. Bauer, “Henri de Saint-Simon nach hundert Jahren”, Archiv fur die
Geschichte des Sozialismus 12 (1926): 172.
Một phân tích cẩn thận về ảnh hưởng của chủ nghĩa thực chứng đối
với Marx và Engels có lẽ đòi hỏi một nghiên cứu riêng biệt khác. Trong các
trước tác của Engels, chúng ta có thể thấy ông chịu ảnh hưởng trực tiếp của
chủ nghĩa này ngay cả về phong cách viết. Đối với Marx, ảnh hưởng có lẽ
gián tiếp hơn. Một vài tài liệu đáng lưu ý để tiến hành một nghiên cứu như
vậy là T. G. Masaryk, op. cit., p. 35, và Lucie Prenant, “Marx et Comte”,
trong A la lumière de marxisme (Paris: Cercie de la Russie Neuve, 1937),
vol. 2, pt. 1. Trong một bức thư sau này (đề ngày 7 tháng 7 năm 1866) gửi
cho Engels, Marx, trong lúc đang đọc tác phẩm của Comte một cách
nghiêm túc nhất cho tới thời điểm đó (để phân biệt với việc Marx đã biết
