Có nhiều quân bài thật ra không bao giờ được in cả, để dụ dỗ trẻ con
mua càng nhiều càng tốt, ông biết đấy, kiểu làm ăn của Chủ nghĩa tư bản
mà... Tôi nhớ là tôi không hề thấy một bộ sưu tập trọn vẹn nào.
Một hôm có cậu bạn lại gần tôi và khoe là cậu ta có một album rất
đẹp về Napoleon Bonaparte. Đó không chỉ là những quân bài trao đổi in
trên bìa carton mỏng: những bức vẽ mà cậu ta có được in trên giấy khác,
trông rất sắc nét và tinh tế, giống như ảnh thật vậy, và lại là một bộ sưu tập
trọn vẹn nữa chứ... Tôi vẫn còn đang để bộ sưu tập này đâu đó. Eusebio
[42]
mới nhìn thấy nó cách đây không lâu mà. Cậu bạn đó đề nghị đổi
tập album cho tôi để lấy những quân bài mà tôi có về chiến tranh Abyssinia.
Tôi nhận lời ngay lập tức - tập album đó quả là một báu vật.
Vậy rõ ràng là khi đó ông rất quan tâm đến chiến tranh [43].
Ông phải thấy là ngay chính Kinh thánh cũng đề cập đến rất nhiều sự
kiện bi thảm, những cuộc chiến đẫm máu. Ngay từ lớp một, trong môn Lịch
sử Thần thánh - hồi ấy ở trường tôi họ gọi môn Lịch sử như thế đấy - chúng
tôi đã học về sự trừng phạt Babylon, sự nô dịch của những người Do Thái,
sự tích vượt qua Biển Đỏ, Joshua và những cây kèn của ông đã hạ những
bức tường thành Jericho như thế nào, Samson và sức mạnh vô đ̔ có thể dùng
tay không phá tan một ngôi đền, những Bộ Luật, con bê vàng được tôn thờ
như một thần tượng... Tôi đã sử dụng hình ảnh đó trong bài Lịch sủ sẽ bào
chữa cho tôi, để thể hiện tư tưởng triết học Xã hội chủ nghĩa. Tôi nói,
“Chúng tôi không tin vào những con bê vàng”. Đó là khi tôi tự bào chữa
cho mình sau khi tấn công vào trại lính Moncada tại Santiago de Cuba. Hồi
đó là năm 1953, và giờ thì chúng ta đang ở đây, nói chuyện về năm 1936.
Vào thời gian đó, như tôi nói, tôi mói khoảng mười tuổi.
Nhưng cuộc chiến tranh ở Abyssinia xảy ra trước Nội chiến Tây
Ban Nha - thậm chí khi ấy ông còn nhỏ hơn nữa.
Ông nói đúng, cuộc chiến Abyssinia diễn ra sớm hơn một chút. Tôi
nghĩ chắc năm đó tôi đang học lớp hai ở Colegio de La Salle. Chắc khi ấy
tôi lên chín tuổi thì phải. Nói thật với ông, chính vì quan tâm đến cuộc
chiến tranh đó mà tôi đã có một bộ sưu tập hình ảnh về Napoleon, bộ sưu
