Khi cái gọi là cuộc Cách mạng năm 1933 diễn ra, thực chất là một
cuộc nổi dậy chống áp bức, những người nổi dậy cuối cũng cũng phải ưu
tiên cho lao động trong nước nên việc thuê mướn lao động chủ yếu dành
cho người Cuba, hệ quả của việc này là tình trạng như tôi đang kể với ông.
Phải thừa nhận là đạo luật đó, cho dù được xây dựng với ý tốt, đã dẫn tới
những biện pháp khá tàn nhẫn; nó chủ yếu được sử dụng để trục xuất hàng
chục nghìn người Haiti đã đến Cuba sinh sống và làm việc suốt mấy chục
năm liền. Dân số của họ tăng rất nhanh, đếười Haiti nên chính quyền đã
phải đuổi họ về Haiti bằng cách tàn nhẫn, vô nhân đạo đó, những con tàu
chen chúc người bị trục xuất. Thực sự là dã man... Và tôi phải chứng kiến
tất cả những cảnh đó; tất nhiên khi ấy tôi hoàn toàn không ý thức được là
trải nghiệm đó có giá trị lớn lao đến nhường nào với tôi về sau này, cũng
như việc nó sẽ giúp tôi hiểu rõ về thế giới quanh mình.
Vậy tổng cộng ông đã sống bao nhiêu năm trong nhà cô giáo?
Tôi đã trải qua ba ngày Lễ Ba Vua tại đó
[64]
. Tôi chỉ biết tính thời
gian bằng cách ấy, cũng không hoàn toàn chính xác lắm. Và nhân nói đến
chủ đề Ba Vua, để tôi kể cho ông nghe chuyện này - tôi có nói là đến tận
bây giờ tôi vẫn ngạc nhiên tại sao tôi không trở thành một nhạc sĩ... phải nói
thật là tôi nghĩ lẽ ra tôi đã có thể là một nhạc sĩ, vì mẹ đỡ đầu của tôi là một
nghệ sĩ piano, và hồi đó cô ấy chơi piano suốt ngày - kể cũng tiếc là cô ấy
không bao giờ nảy ra ý định dạy tôi chơi piano, ít nhất cũng giúp tôi đỡ lãng
phí thời gian vô ích - và một chuyện nữa là năm nào cũng thế, cứ đến lễ Ba
Vua là tôi lại được tặng một thứ nhạc cụ nhỏ, mỗi năm một cái. Đầu tiên là
một cái kèn cocnê làm bằng bìa cứng, phần miệng kèn làm bằng kim loại;
năm thứ hai cũng lại là một cái kèn cocnê, nhưng cây kèn lần này một nửa
làm bằng bìa cứng, một nửa bằng nhôm; cho đến năm thứ ba, thêm một cây
kèn cocnê khác, hoàn toàn được làm bằng nhôm, có ba phim bấm hẳn hoi...
Ba dịp lễ Ba Vua, cũng không có nghĩa là tròn ba năm, nhưng nếu tính tôi
được gửi tới đó vào tháng 9 để đi học, thì dịp lễ Ba Vua đầu tiên là vào
tháng Giêng, rồi đến lễ thứ hai, lễ thứ ba, tổng cộng lại chắc tôi ở đó
khoảng hai năm tám tháng. Nhưng cũng còn phải trừ đi khoảng thời gian
