người illaneros, và với việc này, thái độ của ngưòi illaneros thay đổi và họ
trở thành đồng minh trong cuộc chiến giành độc lập của người Bolivia.
[108]
Arturo Uslar Pietri (1906-2001), tác gia tiểu thuyết lịch sử
người Venezuela, tác giả của cuốn Las lanzas coloradas (1931, dịch là
Những ngọn thương đỏ, 1963), El camino de El Dorado (1947; “Con
đường tù El Dorado”), Oficio de difuntos (1976), Samuel Robinson (1981)
và La visita en el tiempo (1990), cũng như rất nhiều sách chính trị xã hội
khác.
[109]
Alexandre Petion (1770-1818), vị tướng người Haiti, nhân vật
quan trọng trong cuộc chiến đánh bại người Pháp năm 1803, Tổng thống
Haiti từ năm 1807 cho đến khi ông qua đời.
[110]
Maximo Gomez Baez (1836-1905) sinh ra ở Santo Domingo.
Năm 1865, ông sang Cuba cùng với quân đội Tây Ban Nha và năm 1868,
ông thay đổi lập trường và tham gia cuộc chiến giành độc lập cho hòn đảo.
Năm 1895, ông quay lại hòn đảo cùng với Jose Marti với vai trò là một vị
tướng trong quân đội giải phóng. Là nhà chiến lược lỗi lạc, Gomez đã tham
gia rất nhiều các chiến dịch và các trận chiến, đánh bại đội quân thuộc địa
tinh nhuệ nhất; trong số các chiến của ông có chiến thắng ở phía tây Cuba,
được nhiều sử gia châu Âu coi là một trong những kỳ công về quân sự trong
thế kỷ thứ 19. Ông qua đời ở Havana.
[111]
Có thể nói chính xác hơn theo tên thánh đỏ, và ớ mức độ nào
đó, những “phẩm chất” hay “đặc tính” của họ bao gồm cả màu da đặc
trưng... cũng được sử dụng như một sự “che dấu” cho các tôn giáo châu
Phi; các vị thần châu Phi cũng được gọi theo tên phương Tây. Do vậy, Santa
Barbara là “mật mã” của Chango (Shango, Django), một vị thần châu Phi;
người bị bệnh hủi Larazus (không phải người được chúa Giêsu hồi sinh) là
Babalu Aye; hoặc là Giêsu hoặc là Đức mẹ nhân từ của chúng ta, tuỳ thuộc
vào từng khu vực của Cuba, được gọi là Obatala. Theo cách này, người dân
nô lệ cho rằng họ cũng tôn thờ theo những cách “có thể chấp nhận được”
trong khi thực ra, họ vẫn theo đuổi và tôn thờ các vị thần tổ tông của mình.
