- Vậy cậu trông mong được vào chính bản thân cậu sao? - Arkadi ngắt
lời, - cậu tự đánh giá cao bản thân mình sao?
Bazarov làm thinh.
- Khi nào tớ gặp một ai đó không chịu thua tớ, - chàng rành rẽ nói, - thì
tớ sẽ thay đổi ý kiến về bản thân tớ. Tớ căm ghét đấy. Tỷ như hôm nay
chẳng hạn, khi đi qua ngôi nhà gỗ của ông thôn trưởng Philipp làng ta, một
ngôi nhà trắng toát, đẹp ra trò, thì cậu bảo rằng nước Nga sẽ đạt tới chỗ toàn
thiện khi nào người nông dân cuối cùng có được một ngôi nhà như vậy, và
mỗi người chúng ta đều phải góp phần thúc đẩy sự nghiệp ấy... Nhưng tớ thì
tớ lại căm ghét cái mà anh nông dân cuối cùng đó, dù đấy là Philipp hay là
Xidor đi nữa, dù chính vì anh ta mình đã phải cố gắng hết mình, thậm chí
chẳng nhận được của anh ta một lời cảm ơn nào... với lại, mình cần đến lời
cảm ơn của anh ta làm gì kia chứ? Ờ, thì anh ta cứ ở trong cái ngôi nhà gỗ
trắng lốp ấy, còn mình thì sẽ chỉ làm phân bón cho một cây ngưu bàng thôi!
Ờ, thế rồi thì sao nữa nhỉ?
- Đủ rồi đấy, cậu Evgheni ạ... Nghe cậu nói hôm nay tự nhiên mình lại
đâm ra phải đồng ý với những người đang trách chúng mình là vô nguyên
tắc mất.
- Cậu nói y hệt ông bác cậu. Chẳng có nguyên tắc nguyên tiếc gì cả đâu,
thế mà cho tới giờ cậu vẫn chưa vỡ nhẽ. Chỉ có những cảm giác mà thôi.
Tất cả đều chỉ do đó mà ra.
- Sao lại thế được?
- Nó là thế đấy. Thí dụ như tớ khi tớ theo một phương hướng phủ định
nào đó chẳng hạn, thì đấy là do cảm giác của tớ. Tớ thấy thích phủ định, bộ
não của tớ nó được sắp đặt theo hướng đó, thế thôi! Tại sao tớ lại thích hóa
học? Tại sao cậu lại thích ăn táo? Cũng là do cảm giác mà ra. Tất cả những
hiện tượng đó đều thống nhất cả. Con người không bao giờ có thể thâm
nhập sâu hơn điều đó được. Chuyện này không phải ai ai cũng có thể nói
với cậu, mà mình thì cũng sẽ không nói lại với cậu chuyện đó nữa đâu.
- Vậy là sao? Cả tính thật thà cũng là cảm giác thôi ư?
- Còn gì nữa!
- Evgheni! - Arkadi cất lên một giọng buồn rầu.
