con có nghe tiếng bọn con trai nông dân ở đây hát. Thay vì một bài hát xưa
cũ nào đó, họ lại rống lên: Khi giờ phút tin cậy đến, thì lòng ta sẽ thấy yêu...
Đấy, tiến bộ xã hội của bố đấy”.
Đôi khi Bazarov cũng đi vào trong xóm, và vẫn với giọng giễu cợt như
mọi khi, chàng bắt chuyện với một nông dân nào đó. “Nào, - chàng bảo
người kia, - người anh em thử trình bày nhân sinh quan của mình cho tớ
nghe thử nào. Chả là người ta thường nói các anh là toàn bộ sức mạnh và
tương lai của người Nga, rằng chính từ các anh mà có thời đại mới trong
lịch sử, rằng các anh cho chúng tôi ngôn ngữ chân chính và cả pháp luật
nữa mà”. Người nông dân ấy hoặc là chẳng trả lời, hoặc nói ra những lời
đại loại như sau: “Chúng tôi cũng có thể nói... được chứ ạ, bởi vì nghĩa rằng
là... tình cảnh chúng tôi, đại thể là như thế nào chứ ạ”. - “Anh giải thích cho
tôi rõ: thế giới của các anh là thế nào? - Bazarov cắt ngang, - phải chăng đó
lại là cái thế giới dựa trên ba con cá”.
- Thưa ông, đó chính là quả đất được đặt trên ba con cá đấy ạ, - người
nông dân giải thích với vẻ an ủi, với giọng ngân nga hiền từ của một gia
trưởng, - và ai cũng rõ, đối lập với chúng tôi, nghĩa là với cái thế giới của
chúng tôi, lại là ý chí của các vị quý tộc, bởi vậy các ông chính là bậc cha
mẹ của chúng tôi. Cho nên, ông chủ càng đòi hỏi nghiêm khắc bao nhiêu thì
lại càng tốt cho người nông dân bấy nhiêu đấy ạ.
Nghe những lời như vậy, có lúc Bazarov đã phải nhún vai khinh bỉ mà
quay mặt đi, còn bác nông dân thì trở lại nhà.
- Chuyện gì thế? - một nông dân khác, tuổi trạc trung niên, có bộ mặt
cau có, đứng ở ngưỡng cửa nhà mình thấy người kia tiếp chuyện Bazarov,
bèn từ xa hỏi vọng lại. - Chuyện thiếu tô hay sao thế?
- Người anh em của tôi ạ, nào có phải chuyện thiếu tô thiếu thuế gì! -
người nông dân kia bèn đáp, giọng ông ta đã chẳng còn ngân nga theo kiểu
gia trưởng như hồi nãy nữa, mà nghe ra lại có một vẻ khắc bạc khinh
thường nào đó, - nói chuyện chơi thôi, ngứa miệng thì nói đó thôi. Đấy là
cậu chủ, ta lại chẳng rõ hay sao. Cậu ta có thể hiểu được cái gì đâu?
- Hiểu thế nào được! - người nông dân kia đáp, đoạn hai người lấy mũ
ra phủi bụi và siết chặt thắt lưng, quay ra bàn tính công việc và những nỗi
