chỉ những ai đã từng sống rất lâu trong các tầng lớp trên của xã hội mới có
được. Đó chính là ông Pavel Petrovich. Từ Maxcơva ông đã ra nước ngoài
để bồi bổ sức khỏe, và rồi ông đã ở lại Dresden, nơi đây ông giao du nhiều
hơn cả với người Anh và những người Nga thường qua lại. Với người Anh,
ông ứng xử đơn giản, hầu như khiêm tốn, nhưng vẫn giữ phẩm giá của
mình. Họ cho là ông hơi tẻ, nhưng kính nể ông như một người hào hoa
phong nhã tuyệt vời, “a perfect gentleman”
*
. Với người Nga thì ông suồng
sã hơn, tha hồ cáu kỉnh, giễu cợt chính mình và giễu cợt cả họ, thế nhưng
mọi cái đó trong ông đều rất dễ thương: vừa ngạo mạn lại vừa lịch sự. Ông
duy trì những quan điểm thân Slave, một điều được coi là
très distingue
**
trong xã hội thượng lưu, như ta đã biết. Ông chẳng đọc
sách báo nào của Nga hết, nhưng trên bàn viết của ông có bày một chiếc gạt
tàn thuốc lá bằng bạc làm theo dạng một chiếc giày bện rơm của nông dân
Nga. Những người nước ta đi du lịch sang bên ấy rất thích đi theo tán
chuyện với ông. Ông Matvei Ilich Koliazin trong phe đối lập lâm thời,
trong khi ghé qua vùng suối khoáng ở Boheme
[87]
một cách rất trang trọng. Còn dân bản xứ, thường ít khi được ông tiếp, thì
hầu như sùng bái ông. Lấy vé đi nghe đội đồng ca ngự dụng
[88]
v.v... thì không ai lấy được dễ dàng và nhanh chóng như der Herr Baron
von Kirsanoff
*
. Ông luôn làm việc thiện tùy theo khả năng cho phép. Dù
sao ông vẫn còn rùm beng đôi chút, chả là hồi nào đây ông đã từng là một
con phượng hoàng trong chốn thượng lưu. Thế nhưng cuộc sống nội tâm
của ông lại rất khổ sở... khổ sở hơn là bản thân ông có thể ngờ tới... Ta chỉ
việc nhìn ông trong ngôi nhà thờ Nga thì đủ rõ: ông đứng nép vào một bên,
dựa vào tường ông trầm ngâm suy nghĩ, nghiến răng cay đắng và không
nhúc nhích hồi lâu, rồi bỗng ông sực tỉnh và lúc bấy giờ mới đưa tay kín
đáo làm dấu thánh giá...
Cả bà Kucsina cũng ra nước ngoài nốt. Bây giờ bà ta ở Heidellberg,
nhưng không nghiên cứu các khoa học tự nhiên nữa mà nghiên cứu khoa
kiến trúc, bởi vì theo lời bà, bà đã phát hiện ra những quy luật mới trong
lĩnh vực này. Bà ta vẫn đi lại giao du với các sinh viên như cũ, nhất là với
