gì chàng tốt đẹp đến thế?” - Turgenev viết trong thư gửi đại văn hào Nga
Fiodor Dostoyevski (1821 - 1881), người mà ông coi là hiểu rõ việc làm
của ông hơn ai hết. Trong tập bút ký Những ghi chép mùa đông về những
ấn tượng mùa hè (1863), khi nói về những sự công kích đối với Turgenev,
Dostoyevski viết: “Ông đã bị quở trách ghê gớm vì chàng Bazarov, chàng
Bazarov băn khoăn, chàng Bazarov buồn chán ấy (biểu hiện của một trái
tim vĩ đại), bất chấp cả cái chủ nghĩa hư vô của chàng ta”. Trong số những
lời bình luận của các nhà văn sau này về cuốn Cha và con đặc biệt lý thú có
ý kiến của nhà văn Nga lỗi lạc Anton Tsekhov (1860 - 1904): “Kỳ diệu thay
vật báu Cha và con ấy... Sự kết thúc của Bazarov này, các cụ già này, và
Kucsina nữa chứ, có quỷ mới biết làm sao có thể viết nổi được những điều
đó? Thật là thiên tài thay”.
Chú thích:
1. Năm 1848 là năm các cuộc cách mạng tháng Hai và tháng Sáu nổ ra ở
Pháp. Hoảng sợ trước cơn bão cách mạng, Nga hoàng Nikolai I buộc
phải thi hành những biện pháp khắc nghiệt, trong đó có lệnh cấm đi ra
nước ngoài. - 226.
2. Ở đây muốn nói đến thời gian trị vì của nữ hoàng Nga Ekaterina II
(1762 - 1796). - 235.
3. Đây là dòng trích trong tiểu thuyết thơ Evgheni Oneghin (chương 7)
của nhà thơ Alekxandr Puskin. - 236.
4. Ngày 3 tháng Giêng năm 1857 dưới sự chủ trì của Nga hoàng
Alekxandr II, Hội đồng Cơ mật chuẩn bị cho cuộc cải cách năm 1861
về vấn đề giải phóng nông dân đã được thành lập. Một năm sau (ngày
8 tháng Giêng năm 1858) hội đồng này đổi thành Hội đồng chính.
Năm 1858 theo sắc lệnh của Nga hoàng, các hội đồng hàng tỉnh - cơ
quan bầu cử của giới quý tộc điền chủ, có nhiệm vụ chuẩn bị sơ bộ dự
thảo giải phóng nông nô đã được thành lập trên toàn lãnh thổ Nga. –
240
5. Tức là đồ gỗ mang tên người thợ mộc Pháp Gambs sống ở Peterburg
những năm 30 của thế kỷ trước. – 242
