tâm khí ra) khí, hao âm tổn dương, người mới ốm nên kiêng, sợ ra nhiều hư
hãn. Nếu ra nhiều hư hãn sợ làm mất dương-khí vậy, người nội thương và
ngoại hư đừng dùng. Xét bạc-hà tính chất cay thơm chuyên làm sơ khí (làm
thưa và bớt khí) kết chệ, bởi vì cay nên giải mát, cất nhẹ khí trong can, để ức
phế (lấn áp phế) khỏi thịnh, làm tiêu phong nhiệt để làm nhẹ đầu và mắt, trẻ
con nóng dữ kinh phong (sài-kinh) lại càng cần lắm, vì tính thăng, (chuyển
đem lên trên) chủ phát hãn, (làm toát mồ hôi) mà dẫn các thuốc vào trong
vinh và ngoài vệ (vinh là chủ phần huyết ở bên trong, vệ là chủ phần khí ở
bên ngoài).
(Nhập-môn phong-loại) : bạc-hà chất mỏng thanh tao và nhẹ, vào kinh
thủ thái-âm (phế) quyết-âm (mạch-môn) chủ thăng lên trên, thông lợi những
quan tiết (những chỗ làm cách ở các kinh) trừ bệnh cốt chưng (nóng trong
xương) và bệnh hư lao.
(Đông-y) : bạc-hà người ta giồng ở vườn như giồng rau, ăn sống hay
muối dưa cũng được, chủ trị như trên, mèo ăn bạc-hà thì hay say.
(Tham-khảo) : bạc-hà có tên là phiên-hà-thái.
(Hòa-hán) : tên là anh-sinh, đông-tô, kê-tô, lại tên là phiên-hà, bạc-hà là
thứ cỏ mọc kinh niên lấy rễ làm giống, cây mọc tự nhiên hay người giồng
cũng có, mùa xuân những vốn (rễ) mọc mầm cây cao hơn thước, lá mọc cân
đối, hai bên có răng cưa nhỏ, nhọn đầu lá, cuống lá có lông nhỏ chất lá mềm,
có mùi thơm cay, lá sắc xanh, cuống lá tía, cuối thu kẽ lá nẩy hoa tía nhạt,
tháng 5, 6 lấy lá phơi âm để dùng, muốn cất dầu thì lấy từ tháng 7 đến tháng
10. Tính : cay, ôn, không độc. Chủ : phát hãn (làm ra mồ hôi) tán phong-
nhiệt, giải uất trệ, chữa thương-hàn, là thứ thuốc trữ phòng phong hư, chữa
trúng nắng trong ngày hạ, và chữa hoắc-loạn, lại là thuốc chữa mắt, làm
mạnh trong vị, và thông các kinh lạc, chữa bệnh thiên đầu thống (nhức đầu
một bên) và chữa phổi nóng và đầy bụng, tiêu thực, ở trong bụng, chữa khỏi
mệt nhọc. Lá này ăn sống được, những người khí hư, huyết táo, và không
phải cảm mạo phong-tà, cảm hàn, cảm nhiệt, thì không nên dùng. Dầu bạc-
hà cay, thơm mát, không độc, đuổi được phong, và giết những nấm con có
độc (loại nấm con mắt người không thấy được, phải chiếu kính hiển vi).
